Νέα Υόρκη-Χανιά: ένα πολύ μεγάλο ταξίδι

Το δημοκρατικό πνεύμα που εμπνέει και κατευθύνει την αμερικανική ζωή και ιστορία δεν είναι δυσκολονόητο. Οι ιδέες στις οποίες αναλύεται μας είναι πολύ οικείες· ίσως μάλιστα να μας δίνουν και μιαν εντύπωση κοινοτοπίας. Συχνά, μέσα στις ευρωπαϊκές αναστατώσεις του 20ου αιώνα, μπορεί να φάνηκαν, σε πολλούς από μας, ξεπερασμένες ή ανεδαφικές. Η αξία τους δε βρίσκεται στην πρωτοτυπία, αλλά στο σφρίγος που τις γεμίζει στην Αμερική, στην αμάραντη νιότη που ζουν εκεί και που κάνει το κουρασμένο μυαλό του Ευρωπαίου να συλλογίζεται κάποτε ότι ίσως οι ιδέες να εξακολουθούν να έχουν δίκιο κι ίσως οι πραγματικότητες της σύγχρονης Ευρώπης να έχουν άδικο.

Αυτά τα λόγια του Γιώργου Θεοτοκά, μιας από τις λιγότερο προβεβλημένες αλλά αξιολογότατες μορφές της περίφημης γενιάς του ’30 από το Δοκίμιο για την Αμερική του που πρωτοεκδόθηκε, ύστερα από ένα ταξίδι του στις ΗΠΑ, το 1954 έρχονται στο νου ακούγοντας την ιστοριούλα γύρω από το «πάθημα» του Μπαράκ Ομπάμα πριν κανένα μήνα. Έτρωγε λέει σε ρεστοράν της Νέας Υόρκης με τη γυναίκα του όταν ήρθε η στιγμή να πληρώσει αλλά η πιστωτική του κάρτα δεν έγινε δεκτή, επειδή πιθανότατα είχε καιρό να τη χρησιμοποιήσει. Απολογήθηκε στη σερβιτόρα και την κατάσταση έσωσε η Μισέλ, που πλήρωσε το λογαριασμό με τη δική της.

Η ιστοριούλα αυτή μπορεί να μην έχει όπως ακριβώς τη διηγήθηκε ο Ομπάμα, ποιος μπορεί άλλωστε να ξέρει. Αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία. Εκείνο που μετρά είναι το ηθικό της δίδαγμα: ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, όπως κάθε κρατικός αξιωματούχος δεν είναι, στα πλαίσια της αμερικανικής δημοκρατίας, παρά ένας απλός πολίτης με κάπως αυξημένες αρμοδιότητες κι ευθύνες. Αρμοδιότητες κι ευθύνες που δεν του απαγορεύουν, ίσα-ίσα επιβάλλουν, προκειμένου να μην πάρει η δημοκρατία που τον εξέλεξε στο πόστο του χαρακτηριστικά ολιγαρχικά, να συμπεριφέρεται όπως όλοι - και να του συμπεριφέρονται όπως σε όλους.

Πριν λίγες μέρες στα Χανιά, στο αεροδρόμιο της πόλης, ο Πάνος Καμμένος εκστόμισε βαριές ύβρεις εναντίον ενός υπαλλήλου ασφαλείας όταν ο ατυχής επιχείρησε να του κάνει σωματικό έλεγχο. Κάτι, που δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό. Οι κάθε είδους αξιωματούχοι αυτής της μικρής χώρας συμπεριφέρονται, δημοσίως, με τρόπο που θυμίζει περισσότερο μέλη βασιλικής οικογένειας παρά πολίτες. Πράγμα, που σε ξαναφέρνει στις σκέψεις του Θεοτοκά: η αξία των δημοκρατικών ιδεωδών δεν έγκειται στην πρωτοτυπία τους (και μπορεί, πραγματικά, να ακούγονται ξεπερασμένα ή και ανεδαφικά, ιδίως στη σημερινή οικονομοκρατούμενη Ευρώπη) αλλά στο κατά πόσον διατηρούνται ζωντανά. Ακόμα και στο αεροδρόμιο Χανίων λίγο πριν πετάξεις, την ώρα που συναγελάζεσαι με άλλους κοινούς θνητούς.

*γράφτηκε για το thegreekcloud

Βεργίνα, όπως Βάρη

Βεργίνα. Κάπως έτσι ξεκινά η κατάδυση στους θησαυρούς που έφερε στο φως ένας σπάνιος άνθρωπος ονόματι Μανόλης Ανδρόνικος. Με το που καταδύεσαι, το σκοτάδι σε κυριαρχεί, σου επιβάλλεται, σε αφήνει με τους δικούς σου ρυθμούς, μακριά από το πάντα πιεστικό φως της μέρας να προσεγγίσεις τις φωτεινές βιτρίνες. Στεφάνια μυρτιάς ή βαλανιδιάς, λάρνακες, λουτήρες, χίλια δυο μικροαντικείμενα καθαρισμένα, τακτοποιημένα, με χαραγμένη ανεξίτηλα πάνω τους τη λεπτότητα ενός πολιτισμού που, κοντά δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά τη δύση του, σου ξετυλίγει μπροστά στα μάτια σου μια διαφορετική σχέση ανθρώπου-φύσης. Μια σχέση άλλη, όπου ο άνθρωπος δεν την κυριαρχεί, δεν της επιβάλλεται, δεν τη μπαζώνει. Αλλά τη φτιάχνει τέχνη, στολίζει μ' αυτή τους νεκρούς του για να τους επιστρέψει, ανθοστόλιστους, στη γη. Ενός πολιτισμού άλλου, που σε ξενίζει με τον τρόπο που κεντά το χρυσό, που ντύνει το χρόνο του. Αλλά, ταυτόχρονα, σε τραβά κοντά του - μέσα του.

Η ανάδυση, επίπονη. Πέρα απ’ το φως, που μετά την περιήγηση στα σκοτάδια της ιστορίας σε αιφνιδιάζει, βγαίνοντας σε περιμένει σχεδόν απέναντι απ’ την είσοδο κι η πρώτη οικογενειακή ταβέρνα. Παρακάτω, το σνακ-μπαρ. Κι ύστερα, ένα δάσος από χάρτινα τραπεζομάντηλα: σουβλάκια, μπιφτέκια στα κάρβουνα ζώνουν τους τάφους περιμένοντας τον επισκέπτη για να τον χορτάσουν. Εξαντλημένος από την περιήγηση στους αιώνες να πιει την κόκα κόλα του, να φάει ένα με απ’ όλα για να συνέλθει, να επιστρέψει στις στοργικές αγκάλες ενός σουβλατζίδικου πολιτισμού που ποτέ δεν τον άφησε νηστικό. Γιατί, κακά τα ψέματα, οι κληρονόμοι - και όχι «απόγονοι», κληρονόμοι και μάλιστα καλοφαγάδες, όπως κάθε κληρονόμος που σέβεται τον εαυτό του - δεν χάνουν το χρόνο τους με ψιλολογήματα: πεινάνε. Στην Αμφίπολη, ακούω, άνοιξαν οι πρώτες καντίνες.

*γράφτηκε για το thegreekcloud

Ξενύχτια

Ελλάδα, 24 Ιουλίου 1974. Η δημοκρατία αποκαθίσταται ύστερα από την επταετία των Συνταγματαρχών. Επιστρέφει από το Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αναλαμβάνει να ξαναβάλει τη χώρα στο δρόμο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ο κόσμος που στριμώχτηκε στο αεροδρόμιο να τον υποδεχτεί, παραληρεί. Ανακούφιση, ενθουσιασμός, ελπίδες, θαυμασμός, όλα ανάμικτα σε ένα κοκτέιλ προσωπολατρίας και προσμονής καλύτερων ημερών.

Ελλάδα, 8 Οκτωβρίου 2014. Όλος αυτός ο καλοπροαίρετος κοσμάκης που παραληρούσε εκείνο το ζεστό, μεθυστικό καλοκαιριάτικο βράδυ για την επιστροφή του «εθνάρχη» και τη λύτρωση της Ελλάδας από μια επταετία φόβου και αβάσταχτης ανοησίας των βαθμοφόρων κυβερνώντων της δύσκολα θα φανταζόταν αυτό που συμβαίνει. Σαράντα χρόνια μετά την πτώση της Χούντας ο πρώην Γενικός Γραμματέας της Νεολαίας της Ε.Π.ΕΝ., του κόμματος που ίδρυσε μέσα από τη φυλακή ο έγκλειστος δικτάτορας, επικεφαλής της Χούντας των Συνταγματαρχών Γεώργιος Παπαδόπουλος, θα εμφανιστεί παράτυπα σε ρόλο πρωθυπουργού, μέσα στο ελληνικό κοινοβούλιο. Θα «πρωθυπουργεύσει», ανοίγοντας με την τοποθέτησή του τριήμερη συζήτηση για ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. 

Η Μεταπολίτευση, όπως τουλάχιστον την ήθελαν τα κλισέ είχε στόχο της την εδραίωση της δημοκρατίας στη χώρα, του δημοκρατικού φρονήματος στους πολίτες της. Τη γερή εγκαθίδρυση ενός δημοκρατικού πολιτεύματος απαλλαγμένου από σκιές του παρελθόντος, από εκλογές «βίας και νοθείας», αυταρχισμούς, ακρότητες, «πολιτική βία» που όλοι την καταδικάζουν απ’ όπου κι αν προέρχεται. Αίτημα αναντίρρητα δίκαιο για μια χώρα πολιτικά πολύπαθη, που στον μικρό της βίο της έλαχαν πολλές περισσότερες πολιτικές ατυχίες, παλινωδίες, τραγωδίες απ’ όσες της έπρεπαν. Και πιο επίκαιρο από ποτέ, σε μια παγκόσμια συγκυρία που η οικονομία έχει για τα καλά καπελώσει τη δημοκρατία, που οι πολιτικές αποφάσεις μετρούνται σε ευρώ. 

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, έφτασε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού στις 2 το πρωί εκείνης της ημέρας και ορκίστηκε πρωθυπουργός στις 4. Και κάτι μου λέει ότι αυτή τη δημοκρατία την περιμένουν πολλά ξενύχτια ακόμα.

*γράφτηκε για το thegreekcloud