Συχνά, όταν γίνεται συζήτηση για τη Δύση και την Ελλάδα, τη μεταξύ τους σχέση και τη θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη, τα επιχειρήματα και οι απόψεις κινούνται στο παρόν. Μιλάμε περισσότερο για την ΕΕ και τις επιδοτήσεις της, τους Ευρωπαίους εταίρους, τον τουρισμό και άλλα επίκαιρα. Κοινή διαπίστωση, ότι η "δυτικότητα" της Ελλάδας δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη, παρά τη γεωγραφική της θέση, παρά το ότι αποτελεί κράτος-μέλος της ΕΕ. Παρομοίως, η σχέση των νεοελλήνων με την Ευρώπη και εν γένει με τη Δύση, φαίνεται να παραμένει χαρακτηριστικά αδιευκρίνιστη, μέχρι και προβληματική. Που οφείλονται όλα αυτά; Γιατί, παρά το αναμφισβήτητο και χρόνιο ενδιαφέρον γύρω από αυτό το ζήτημα, της "δυτικότητας" της Ελλάδας, το τοπίο εξακολουθεί να παραμένει θολό; Ίσως διότι, αν αφήσουμε το παρόν και κοιτάξουμε για λίγο στο παρελθόν, θα δούμε ότι το τοπίο ήταν εξαρχής θολό, περισσότερο μάλιστα απ’ όσο μπορεί να πιστεύαμε ή να φανταζόμασταν. Ιδίως αν δούμε την παράδοσή μας ή την ιστορική μας καταγωγή, των Ελλήνων.
Σύμφωνα με τον Κορνήλιο Καστοριάδη, τον πρώτο διανοητή που μίλησε γι’ αυτό,[i] αν κοιτάξουμε την παράδοσή μας θα αλληθωρίσουμε. Και αυτό διότι στηρίζεται σε δυο διαμετρικά αντίθετους μεταξύ τους πολιτισμούς, τον βυζαντινό και τον αρχαιοελληνικό. Τόσο αντίθετους που θα οφείλαμε, αν θα θέλαμε να είμαστε συνεπείς, να επιλέξουμε έναν εκ των δυο. Γιατί; Διότι ο ένας, ο βυζαντινός, δεν πήγε πολύ μακριά: έφτασε μέχρι τους αντιγραφείς ιερών κειμένων και τις αυλικές συνωμοσίες. Το Βυζάντιο ήταν, για τον Καστοριάδη, μια αυτοκρατορία στην οποία κυριάρχησε ένας θρησκευτικός δογματισμός που δεν επέτρεψε να ανθίσει οιαδήποτε άλλη μορφή ελεύθερης έκφρασης, γι’ αυτό και κατά τον ίδιο ο βυζαντινός πολιτισμός θα μπορούσε να ονομαστεί, με μια λέξη, θεοκρατικός, ένας πολιτισμός ανελευθερίας. Εν αντιθέσει, στην Αρχαία Ελλάδα γεννήθηκαν η φιλοσοφία και η δημοκρατία, που χωρίς να υπερβάλει κανείς θα μπορούσε να πει ότι ξεκίνησαν, ότι έβαλαν μπροστά τη μηχανή που λέγεται σύγχρονη Δύση, γι’ αυτό και για πολλούς αποτελούν αφετηρία του ίδιου του δυτικού πολιτισμού. Και ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός παγκόσμια και βαρύτιμη κληρονομιά.
Η ασύμμετρη αυτή καταγωγή μας, όπως την αποκαλύπτει ο Καστοριάδης, αποτελεί, θα μπορούσαμε να πούμε και χωρίς να χρειάζεται να συμφωνήσουμε απόλυτα μαζί του, κύρια αιτία που η Ελλάδα δεν βρίσκει τη θέση της στον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό. Θα λέγαμε χαρακτηριστικά ότι η Ελλάδα "κουτσαίνει", καθώς στηρίζεται σε δυο πόδια άνισα, σε δυο πολιτισμούς απόλυτα διαφορετικούς και αντίθετους μεταξύ τους. Φαίνεται κολλημένη σε ένα σταυροδρόμι, ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Μέχρι να βρεθεί ο δρόμος που θα ακολουθηθεί, η θέση της στην Ευρώπη θα παραμένει ασαφής. Και η σχέση μας, των νεοελλήνων, με τους Ευρωπαίους και τη Δύση, προβληματική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου