Το τέλος μιας ιστορίας

Σε πολλές χώρες του κόσμου σημειώνονται επιθέσεις της Ακροδεξιάς απέναντι στα σχολικά βιβλία Ιστορίας. Το πεδίο της ιστορίας αποτελεί το προνομιακό πεδίο στο οποίο η Ακροδεξιά συγκροτεί το εγχείρημά της. Το πεδίο αυτό δεν αφορά την ιστορία ως ενδιαφέρον για το παρελθόν, αλλά την ταυτότητα, την παράδοση, τις διάχυτες αντιλήψεις για την ιστορία που προκύπτουν από πολλές πηγές, την εκκλησία, τον στρατό, τους εορτασμούς, τα μαζικά μέσα και τον κινηματογράφο, και βεβαίως την εκπαίδευση στις παλαιότερες φάσεις της. Αυτό το εγκατεστημένο παρελθόν υπερασπίζονται όσοι αναρωτιούνται γιατί τα παιδιά μας να μη μαθαίνουν την ίδια Ιστορία που μάθαιναν οι παππούδες μας. Δεν υποψιάζονται ότι πρόκειται για ένα επινοημένο παρελθόν που ανταποκρίνεται, εν πολλοίς, σε παλαιότερες προτεραιότητες της Παιδείας, οι οποίες όμως έχουν αλλάξει εδώ και καιρό, ακολουθώντας τη γενικότερη μεταβολή των αξιών. Η σύγχρονη εκπαίδευση δεν διαπλάθει στρατιώτες, αλλά δημοκρατικούς πολίτες σε ένα πλουραλιστικό κόσμο συνεχών αλλαγών. Το δόλωμα που προσφέρει αυτό το επινοημένο παρελθόν είναι η νοσταλγική αναπόληση των παλιών ένδοξων ημερών, που κουκουλώνει κάτω από το χαλί όσα δεν ταιριάζουν στον εθνικό ναρκισσισμό. Η νοσταλγία περιλαμβάνει ακόμη και το συναίσθημα τού να έχει υπάρξει κανείς θύμα. Αλλά εκείνο το οποίο πολιτικοποιεί τη χρήση του παρελθόντος είναι η αντίληψη της παγκοσμιοποίησης σαν μιας συνωμοσίας που θέλει να καταστρέψει τις εθνικές ιδιομορφίες, να ισοπεδώσει τις εθνικές ταυτότητες και να διαγράψει την ιστορική μνήμη. Εδώ είναι που η Ακροδεξιά συναντά την παραδοσιακή Αριστερά και τη ρυμουλκεί στη συντηρητική στροφή προς μια ευρύτερη πολιτισμική και δυσανεκτική Δεξιά.

Έτσι ξεκινά άρθρο του Α. Λιάκου στo ΒΗΜΑ. Νομίζω ότι η ύπαρξη και μόνον ενός υπουργείου ΕΘΝΙΚΗΣ παιδείας φανερώνει μια αντίληψη περί παιδείας που απαιτεί τη διάπλαση ενός συγκεκριμένου ανθρωπότυπου: αυτός ο άνθρωπος πρέπει να διδαχτεί την ιστορία, τα θρησκευτικά, την αγωγή του πολίτη, διαφορετικά από τον Ούγγρο, τον Ιταλό, το Βέλγο.

Όταν ξεκίνησε αυτή η ιστορία πέρυσι το χειμώνα, σκέφτηκα απ' την αρχή ότι είναι λίγο νωρίς γι' αυτή τη χώρα να αποδεχτεί έναν πιο σύγχρονο - με τα μάτια στραμμένα στο μέλλον κι όχι στο παρελθόν (και στην ελληνοχριστιανική εκδοχή του) - τρόπο να δει και να διδάξει την ιστορία του. Όταν ξεκίνησε η αντίδραση στο βιβλίο αλλά και η διαμάχη γύρω από αυτό σκέφτηκα, κάποια στιγμή, βλέποντας ότι προέκυπτε και αξιόλογος αντίλογος στην ελληνοχριστιανική αντίδραση κατά του βιβλίου, ότι ίσως τελικά να είχαν το βιβλίο, και μαζί του μια άλλη σκέψη από την εθνικά καθιερωμένη, μια μικρούτσικη ευκαιρία ν' αντέξουν στην επίθεση από πολιτικούς, δημοσιογράφους με λαϊκό έρεισμα (με κορυφαίο τον σύγχρονο Έλληνα Μαρά, Μάκη Τριανταφυλλόπουλο), καλλιτέχνες (κατά τον σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο τα ελληνικά βιβλία ιστορίας θα' πρεπε να γράφονται από παραμυθάδες, καθ' ότι ο Έλληνας τον θέλει τον...παραμυθά του) και άλλους ανησυχούντες για το παρελθόν (αλλά όχι και το μέλλον) των παιδιών τους, που δεν τα θέλουν πολίτες του κόσμου αλλά θεοσεβούμενους συγχωριανούς στο συμπαθέστατο κατά τα άλλα χωριό που λέγεται Ελλάδα. Τελικά όμως φάνηκε ότι είναι νωρίς ακόμη για να αμφισβητηθούν κάποια στεγανά σε αυτή τη χώρα όπως βλέπει τον εαυτό της στον καθρέφτη. Η απόσυρση του βιβλίου μου προξένησε θλίψη, όχι τόσο για το ίδιο το βιβλίο αλλά γιατί αισθάνομαι ότι όλη αυτή η διαμάχη τελικά μας γύρισε περισσότερα χρόνια πίσω απ' ό,τι πριν. Και διότι ακριβώς εξαιτίας αυτής της οπισθοδρόμησης τα πράγματα θα είναι πολύ δυσκολότερα την επόμενη φορά που κάποιος, κάποιοι, κάποτε θα επιχειρήσουν να θίξουν τα ιερά και τα όσια της νέας κοπέλας που σταυροκοπιέται μέσα στο λεωφορείο έξω απ' την εκκλησία, της κυρίας με το βαμμένο μαλλί στην τάδε ή τη δείνα κλαδική, του συνταξιούχου με το αυθαίρετο εξοχικό, του καθένα μας.