Ιωάννης, Veronica, Carlos, Tony: τέσσερις διηγήσεις, μια ιστορία

Από το site του BBC, με αφορμή την οικονομική κρίση, τέσσερις μαρτυρίες νέων ανθρώπων από την Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, χώρες τις οποίες κάποιοι ‘εξυπνάκηδες’ Ευρωπαίοι βάφτισαν, βάσει των αρχικών τους, PIGS (Portugal, Ireland, Greece, Spain):

Πρώτος ο Ιωάννης Ματζαβράκος, μηχανικός δικτύων, 25 ετών από την Ελλάδα. ‘Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι δυσοίωνη και φαίνεται κάθε μήνα να χειροτερεύει’, μας λέει. Βγάζει περίπου 13.500 ευρώ το χρόνο και φοβάται ότι στο μέλλον τα μέτρα λιτότητας στους δημόσιους υπαλλήλους θα επεκταθούν σε όλους τους τομείς επιχειρηματικότητας, συμπεριλαμβανομένων εταιρειών όπως αυτή στην οποία εργάζεται. Αν κάτι τέτοιο συμβεί, σκέφτεται να μεταναστεύσει σε κάποια άλλη χώρα, εντός ή εκτός ΕΕ. ‘Οι μισθοί στην Ελλάδα δεν φτάνουν αν θες να πληρώσεις όλα σου τα χρέη’, λέει. Έχει ένα φοιτητικό δάνειο που θα ‘τρώει’ το ένα τρίτο του εισοδήματός του για τα επόμενα πέντε χρόνια. ‘Οι μισθοί στην Ελλάδα είναι χαμηλοί αν θες επίσης να πάρεις δάνειο για αγορά αυτοκινήτου ή σπιτιού - πόσο δε για να σκεφτείς να κάνεις οικογένεια. Οι τιμές ανεβαίνουν, το ίδιο και οι φόροι, αλλά οι μισθοί μένουν ίδιοι και για πολλούς, ιδίως στον δημόσιο τομέα, απειλούνται με μείωση.’ Εξαιτίας των μέτρων λιτότητας που σχεδιάζονται για το 2011, το 2012 και ακόμα παραπέρα, προβλέπει μια φριχτή τριετία. Ήδη υπάρχει αρκετή απογοήτευση και οι άνθρωποι δυσκολεύονται να κάνουν σχέδια για το μέλλον. Μόνη λύση βλέπει τη φυγή από τη χώρα και μάλιστα το ταχύτερο δυνατό. Η Ελλάδα, λέει ο Ιωάννης, είναι ένα υπέροχο μέρος να επισκεφτεί κανείς, αλλά όχι για να ζει μόνιμα.

Παρόμοια πράγματα λένε και οι άλλοι τρεις. Η Veronica Walker Vadillo, 31 ετών, φοιτήτρια από την Ισπανία, λέει ότι η κατάσταση στην Ισπανία είναι άσχημη καιρό τώρα. ‘Δεν μπορούμε να αγοράσουμε σπίτια διότι είναι πολύ ακριβά και οι τράπεζες αρνούνται να δανείσουν χρήματα. Όταν δανείζουν, οι άνθρωποι βρίσκονται παντρεμένοι με τις τράπεζες για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους.’ Η ίδια δε νομίζει ότι θα μπορέσει ποτέ να αγοράσει σπίτι. ‘Δεν μπορούμε καν να νοικιάσουμε, διότι οι ιδιοκτήτες είναι χρεωμένοι και δεν κατεβάζουν τις τιμές. Ο μέσος μηνιαίος μισθός είναι μεταξύ 800 και 1.000 ευρώ, αλλά τα ενοίκια ξεκινούν από τα 600 ευρώ στη Μαδρίτη. Επειδή μάλιστα δεν εμπιστεύονται τους ενοικιαστές, πολλοί ιδιοκτήτες ζητάνε έξι μηνών νοίκια προκαταβολή, το οποίο δεν επιτρέπεται από το νόμο αλλά το κάνουν παρ’ όλα αυτά.’ H Veronica λέει ακόμη ότι μια έρευνα τον περασμένο Νοέμβριο έδειξε ότι 56% των νέων της Ισπανίας δεν είχαν φιλοδοξίες για το μέλλον. Και η ίδια, όταν ολοκληρώσει το διδακτορικό της στην αρχαιολογία σε δυο χρόνια, σκέφτεται να φύγει από την Ισπανία και να βρει δουλειά αλλού, πιθανότατα στις ΗΠΑ ή τη Βρετανία.

Ακολουθεί, από τη γειτονική Πορτογαλία, η μαρτυρία του Carlos Filipe Miranda Collaco, ενός 45χρονου άνεργου πολιτικού μηχανικού. Μας λέει ότι ήλπιζε, σε αυτή την ηλικία, να έχει ένα σπίτι και μια τακτοποιημένη ζωή. Αλλά βρίσκεται άνεργος να ζει με τους γονείς του. Έχει εργαστεί ως πολιτικός μηχανικός σε πολλές χώρες, αλλά το Δεκέμβριο του 2007 ξαφνικά απολύθηκε από τη δουλειά του. Τον ‘πόνεσε’ η απόλυση αλλά ήταν αισιόδοξος τότε, πιστεύοντας ότι γρήγορα θα ξαναέβρισκε δουλειά. Κάτι τέτοιο όμως δε συνέβη. Καθώς στην Πορτογαλία το επίδομα ανεργίας σταματά στα δυο χρόνια, πλέον αρχίζει να ‘τρώει’ από τις οικονομίες του. Η Πορτογαλία, μας λέει, είχε και έχει σημαντικά δομικά προβλήματα και θα χρειαστεί μια πραγματικά δυνατή κυβέρνηση και μια αίσθηση κοινού σκοπού για να αλλάξουν τα πράγματα.

Άλλος ένας 25χρονος, ο Tony Winters, μηχανικός υπολογιστών από την Ιρλανδία, λέει ότι στη χώρα του υπάρχει άγριος ανταγωνισμός για δουλειές, ιδιαίτερα στο χώρο των εταιρειών ηλεκτρονικών υπολογιστών που εργάζεται. Πριν λίγα χρόνια μπορεί να ήταν 20 άνθρωποι υποψήφιοι για μια δουλειά, ενώ σήμερα είναι στην κυριολεξία εκατοντάδες. Έχει ένα πτυχίο από το University College του Δουβλίνου και ένα μεταπτυχιακό από το ίδιο πανεπιστήμιο. Το 2008 που αποφοίτησε μπορούσες, λέει, να βρεις τη δουλειά της αρεσκείας σου. Ξεκίνησε να εργάζεται σε μια μικρή εταιρεία αλλά σιγά-σιγά άρχισαν φήμες, καθυστερήσεις στις πληρωμές και το 2009 απολύθηκε. Σκέφτηκε να μεταναστεύσει στην Αυστραλία, αλλά δεν είναι όπως πριν 30 χρόνια που οι άνθρωποι έφευγαν για την Αμερική. Δεν υπάρχουν ούτε εκεί εγγυημένες δουλειές. Ζει με 194 ευρώ την εβδομάδα σε επιδόματα και ξεπληρώνει ακόμα ένα φοιτητικό δάνειο, που κοστίζει περίπου 250 ευρώ το μήνα.

Στις μαρτυρίες αυτές βλέπουμε κοινά προβλήματα, κοινούς προβληματισμούς, κοινές ανησυχίες. Οι χώρες αυτές ζουν διαφορετικά από τις υπόλοιπες της ΕΕ για πολλούς και διάφορους - αλλά όχι τόσο διαφορετικούς μεταξύ τους - λόγους. Και οι τέσσερις είχαν μια ταραγμένη, πολυκύμαντη πολιτικοκοινωνική ιστορία τον περασμένο αιώνα, με τις τρεις πρώτες να υποφέρουν από μακροχρόνιες δικτατορίες και την Ιρλανδία να εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τη γνωστή προβληματική, εκρηκτική κατάσταση στο βόρειο τμήμα της. Οι λαοί τους φαίνονται επίσης να μοιράζονται ένα ταμπεραμέντο διαφορετικό από αυτό των ‘ψυχρών’ Εγγλέζων, των πειθαρχημένων Γερμανών, των Γάλλων και άλλων ‘παλιών’ της ΕΕ. Διακρίνονται από έναν πιο αναρχικό, ασυμμάζευτο, απρόβλεπτο και ενίοτε εκρηκτικό χαρακτήρα και τρόπο ζωής σε σχέση με τους Ευρωπαίους εταίρους τους, που πολλές φορές δίνει λαβή για χαρακτηρισμούς, με τελευταίο το μάλλον κακόγουστο PIGS. Και αυτό που φαίνεται να έχει μπει στη μέση και να χωρίζει τους λαούς αυτούς από τους οικονομικά πιο νοικοκυρεμένους είναι το χρήμα. Ή, αν το θέλετε πιο αφηρημένα, η οικονομία. Επιβεβαιώνοντας ότι η ΕΕ πάνω απ’ όλα και κάτω απ’ όλα παραμένει μια όχι Ευρωπαϊκή αλλά Οικονομική Ένωση, με σκοπό την οικονομική ανάπτυξη των κρατών-μελών της προς μια πολύ συγκεκριμένη, ‘ευρωπαϊκή’ κατεύθυνση. Εξ ου και οι κλυδωνισμοί που προκλήθηκαν στο εσωτερικό της από ανισότητες και ανισορροπίες μεταξύ των οικονομικά πιο εύρωστων κρατών και ‘φτωχών συγγενών’ όπως η Ελλάδα. Ανισότητες και ανισορροπίες που οξύνθηκαν από την παγκόσμια οικονομική κρίση, δίνοντας την ευκαιρία σε φαντάσματα - στερεοτυπικές νοοτροπίες και συμπεριφορές - του παρελθόντος να ξανακάνουν την εμφάνισή τους. Πλέον, το όραμα μιας ευρύτερης και βαθύτερης, πολιτισμικής αφομοίωσης των κρατών-μελών σε μια ενιαία οντότητα α λα ΗΠΑ, φαίνεται ουτοπικό. Και αν δεν ξεπεραστεί το παγόβουνο που λέγεται οικονομία, η ΕΕ θα μπορούσε να αποδειχτεί ένας Τιτανικός που έπεσε θύμα των ίδιων των υπέρμετρων φιλοδοξιών του.