Ματαρόα, 65 χρόνια μετά...

Ξεφυλλίζοντας τις εφημερίδες έπεσα σήμερα πάνω σε μια αφήγηση, άλλου ύφους από τις τρέχουσες και συνηθισμένες. Μιλούσε η Νέλλη Ανδρικοπούλου για τη φυγή της από την Ελλάδα μαζί με άλλους προικισμένους νέους της εποχής – τον Κορνήλιο Καστοριάδη, τον Κώστα Αξελό, το Νίκο Σβορώνο – με το θρυλικό πλέον Ματαρόα, το πλοίο της μεγάλης φυγής για όλα αυτά τα ταλαντούχα πλάσματα από την πληγωμένη προεμφυλιακή Ελλάδα, την 22 Δεκεμβρίου του 1945. Ήταν τέτοιες μέρες, που η ελίτ της διανόησης, της επιστήμης, των τεχνών, μπάρκαραν, υπότροφοι του Γαλλικού Ινστιτούτου, για το Παρίσι, ώστε να μπορέσουν εκεί να ανοίξουν φτερά που δεν τους άφηνε η πατρίδα να απλώσουν. Ορισμένοι ανάμεσά τους πράγματι άνθισαν, με την ευκαιρία που τους δόθηκε να βγουν από τη στενόκαρδη και στενάχωρη Ελλάδα των προεόρτιων του εμφυλίου. Και αναδείχτηκαν, όπως συνέβη με τον Κορνήλιο Καστοριάδη, σε μεγάλες μορφές όχι μόνο της ευρωπαϊκής αλλά και της παγκόσμιας διανόησης, αφήνοντας πίσω τους – πάνε ήδη 13 χρόνια από το θάνατό του, τέτοιες μέρες του 1997 – στοχασμούς και προβληματισμούς που όχι μόνο έμειναν αναλλοίωτοι στο χρόνο αλλά γίνονται ολοένα και πιο επίκαιροι, πιο σημερινοί. ‘Ήταν μια κατάσταση αδιέξοδη’, αφηγείται η εικαστικός, μεταφέροντάς μας αργά και νοητά στο σήμερα που, δυστυχώς, δεν διαφέρει και πολύ από το τότε στα μεγάλα αδιέξοδά του. ‘Ήμασταν νέοι άνθρωποι και δεν θέλαμε η ζωή μας να πάει πεταμένη. Ξέρετε, το πιο σπουδαίο πράγμα σε έναν λαό είναι να μη χαθούν τα νιάτα...’, λέει και δε μπορεί να μη γίνει η σύγκριση με τα σημερινά νιάτα των 700 ευρώ, τα νιάτα των πτυχίων που ρίχνονται στο μεγάλο χωνευτήρι της απειλής της ανεργίας. Αναμφίβολα ούτε οι σημερινοί νέοι, τουλάχιστο οι καλύτεροι ανάμεσά τους, θέλουν η ζωή τους να πάει πεταμένη. Δίνουν έναν μεγάλο, άνισο αγώνα τις δύσκολες ώρες, για να την ανεβάσουν, αυτή την στριμωγμένη, την φοβισμένη ζωή, ψηλότερα. Έναν αγώνα που άμα τον καλοσκεφτούν μοιάζει μάταιος. Αλλά κάθε αγώνας, άμα τον καλοσκεφτείς, μάταιος μοιάζει. Η κυρία Ανδρικοπούλου θα μιλήσει την ερχόμενη Τετάρτη στο Γαλλικό Ινστιτούτο, με αφορμή τα 65 χρόνια από τον απόπλου του πλοίου που στάθηκε σανίδα σωτηρίας για όλους εκείνους που άξιζαν μια καλύτερη τύχη, μια πιο γενναιόδωρη πατρίδα από τη ρημαγμένη, διχασμένη, πεινασμένη Ελλάδα του Δεκέμβρη του ’45. Θεωρώ την εκδήλωση επίκαιρη. Διότι εξήντα πέντε χρόνια μετά, η Ελλάδα βρίσκεται ξανά ρημαγμένη, όχι από έναν παγκόσμιο πόλεμο αλλά από μια παγκόσμια κρίση που τη βρήκε χωρίς άμυνες και τη χτύπησε αλύπητα. Βρίσκεται ξανά διχασμένη, όχι ιδεολογικά όπως τότε πριν τον εμφύλιο αλλά, θα λέγαμε, συμφεροντολογικά, με όλους να διεκδικούν τα ‘κεκτημένα τους’ και να βλέπουν τους ενόχους στην απέναντι πλευρά. Και βρίσκεται ξανά πεινασμένη, όλως παραδόξως σε μια εποχή που θέλει να λέγεται εποχή αφθονίας, αλλά που ακριβώς γι’ αυτό πτώχευσε αξιακά, πνευματικά, ιδεολογικά.