Γιατί δεν... ανοίγουν βιβλίο οι Έλληνες;

Σύμφωνα με την Πανελλήνια Έρευνα Αναγνωστικής Συμπεριφοράς του 2004 της VPRC – την πιο πρόσφατη που βρήκα –, δυο στους τρεις νεοέλληνες δεν άνοιξαν... βιβλίο εκείνη τη χρονιά. Δηλαδή, 65,8% των συμπολιτών μας, έναντι 61,1% που είχε καταγραφεί από την ίδια έρευνα το 1998. Και δε νομίζω ότι από τότε μέχρι σήμερα θα άλλαξαν και πολύ αυτά το ποσοστά. Πολύ φοβάμαι μάλιστα, αν κρίνω και από την αύξηση των ποσοστών των «αδιάβαστων» από το 1998 έως το 2004, ότι μπορεί και να αυξήθηκαν. Κατά την ίδια έρευνα, το 39% των συμπατριωτών μας δεν ανοίγει ποτέ εφημερίδα, το 62% δεν πήγε ούτε μια φορά στον κινηματογράφο επί ένα έτος, το 83% δεν πήγε καθόλου στο θέατρο, το 84% δεν επισκέφτηκε ούτε μια φορά κάποιον αρχαιολογικό χώρο, το 89% δεν πήγε ούτε μια φορά σε κάποιο από τα μουσεία ή τις πινακοθήκες της χώρας, το 90% δεν παρακολούθησε ούτε μια συναυλία και το 96,4% δεν παρακολούθησε ούτε μια φορά παράσταση μπαλέτου. Αλλά ας μην επεκταθώ σε αυτά. Ας μείνω στο ζήτημα του βιβλίου, παρά το ότι κι αυτά τα άλλα ποσοστά αντικαθρεφτίζουν, νομίζω, το πολιτιστικό έλλειμμα της σύγχρονης Ελλάδας. Ένα πολιτιστικό έλλειμμα που φαίνεται στο ότι κομμωτήρια, σουβλατζίδικα, καφετέριες μετά ταβλιού και διασκεδαστήρια κάθε είδους – μπουζουξίδικα, clubs, μπαράκια – ανθούν, ενώ μουσεία, χώροι πολιτισμού και βιβλιοπωλεία μάλλον δεν βρίσκονται και στην καλύτερή τους φάση. Επιστρέφοντας στο βιβλίο θυμήθηκα, ειρήσθω εν παρόδω, κι εκείνη τη διαφήμιση πριν λίγα χρόνια, με το συμπαθέστατο Θανάση Βέγγο, που είχε βαλθεί ο άνθρωπος να παροτρύνει τους τηλεθεατές να προτιμήσουν, για αλλαγή, ένα βιβλίο για δώρο. Ασχέτως του ότι αυτό το δώρο μπορεί να… μην ανοιχτεί ποτέ. (Αν κρίνω από τα προαναφερθέντα ποσοστά, ένα βιβλίο που θα προσφέρουμε ή θα πάρουμε ως δώρο μπορεί κάλλιστα να παραμείνει κλειστό, μαζεύοντας σκόνη σε κάποιο ράφι.) Η διαφήμιση αυτή ήταν περίπου σα να μας πρότεινε, όσο θελκτικότερα γινόταν, ένα πικρό κι άνοστο στη γεύση, αλλά αναγκαίο φάρμακο. Ή κάποιο απίθανο, εξωτικό φρούτο που θ’ άλλαζε την καθημερινότητά μας. Αναρωτήθηκα επιπλέον σε ποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα θα προέκυπτε η ανάγκη μιας τηλεοπτικής διαφήμισης, που προσπαθεί να πείσει τους τηλεθεατές να προτιμήσουν για δώρα στις γιορτές ή άλλες περιστάσεις, βιβλία. Ας επιστρέψω όμως στην έρευνα και στους λόγους που δεν ανοίγουμε βιβλία στη χώρα μας. Ο σημαντικότερος λόγος που δηλώθηκε ήταν η «έλλειψη χρόνου», για το 51,5% των… αδιάβαστων. Αναρωτιέμαι ΠΩΣ θα έβρισκαν ποτέ οι νεοέλληνες το χρόνο για βιβλία, όταν – όπως έδειξαν άλλες έρευνες, της AGB – βλέπουν τηλεόραση πάνω από τέσσερις ώρες καθημερινά. Αλλά ακόμα κι όσοι έκλεισαν τις τηλεοράσεις κι ανοίγουν βιβλία, άραγε ενδιαφέρονται ας πούμε για βιβλία σκέψης ή προβληματισμού; Μάλλον όχι και τόσο, αφού η πιο εύπεπτη, πολλές φορές, ελληνική λογοτεχνία αναδεικνύεται... αδιαμφισβήτητη πρωταθλήτρια μεταξύ των «διαβασμένων», με 65,5% των προτιμήσεων. Άρα κι αυτό το μικρό ποσοστό ανθρώπων που ανοίγουν βιβλία, μάλλον προτιμούν αρκετές φορές κάποια που δεν θα τους παιδέψουν και πολύ.