Καταρχάς, αναρωτιέται τι σημαίνει σοσιαλισμός (ή τι σήμαινε σοσιαλισμός για κάποιον που ζούσε, όπως ο ίδιος μέχρι το 1989, στην 'σοσιαλιστική' Τσεχοσλοβακία):
Τι είναι, πράγματι, ο σοσιαλισμός; Στην πατρίδα μας, όπου μιλούμε για σοσιαλιστικούς σιδηροδρόμους, για σοσιαλιστικό εμπόριο, για σοσιαλίστρια μητέρα, για σοσιαλιστική ποίηση, αυτή η λέξη δε σημαίνει τίποτε άλλο από την νομιμοφροσύνη απέναντι στην κυβέρνηση.Και για τον 'υπαρκτό σοσιαλισμό':
Ο όρος 'υπαρκτός', τον οποίο επινόησε για τον 'σοσιαλισμό' του το συγκεκριμένο καθεστώς (εννοείται της Τσεχοσλοβακίας - Γεράσιμος), δείχνει ακριβώς ότι στο σύστημα αυτό δεν υπάρχει θέση για μια κατηγορία ανθρώπων: τους ονειροπόλους.Εν συνεχεία (πρόκειται για μια συνέντευξη με την οποία ξεκινά το Από τη φυλακή στην Προεδρία) εξηγούσε πώς ο ίδιος εξακολουθούσε να θεωρεί τον εαυτό του σοσιαλιστή, με την 'ηθική' έννοια του ανθρώπου που συμπαθεί τους καταπιεσμένους, τους ταπεινωμένους, και αντιτίθεται 'στα άδικα πλεονεκτήματα, στα κληρονομικά προνόμια, στην κοινωνική αδικία'. Παρότι δεν θα τον περιέγραφε, πια, μ' αυτή τη λέξη. Ποιο ήταν όμως το πολιτικό όραμα του Χάβελ για την μετακομμουνιστική Τσεχοσολοβακία (Τσεχία αργότερα); Ιδού πώς το περιγράφει στην Πρωτοχρονιάτικη Ομιλία του σαν Πρόεδρος, το 1990 (με αυτή κλείνει το Εν αρχή ην ο λόγος) - και πόσο επίκαιρο, αλήθεια, σήμερα:
Ίσως ρωτήσετε, ποια είναι η δημοκρατία που ονειρεύομαι. Θα σας απαντήσω: ονειρεύομαι μια ανεξάρτητη, ελεύθερη, πολυφωνική, οικονομικά αναπτυγμένη και κοινωνικά δίκαιη δημοκρατία, δηλαδή μια ανθρώπινη δημοκρατία, που υπηρετεί τους ανθρώπους και έχει πρόσωπο να ζητήσει από τους ανθρώπους να την υπηρετούν. Ονειρεύομαι μια δημοκρατία σκεπτόμενων ανθρώπων. Χωρίς αυτούς δεν μπορεί να λυθεί κανένα από τα προβλήματά μας, είτε οικονομικό είναι αυτό, είτε οικολογικό, είτε κοινωνικό ή πολιτικό.Όραμα, βασισμένο στην εξής πεποίθηση:
Είναι καιρός να μάθουμε πως η πολιτική δεν είναι μόνο η τέχνη του εφικτού, δηλαδή η τέχνη των μυστικών συμφωνιών, των ελιγμών και των υπολογισμών, αλλά μπορεί επίσης να είναι η τέχνη του ανέφικτου: η τέχνη να κάνουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας καλύτερο.Τι προβλήματα όμως, τι προσκόμματα βρήκε να το περιμένουν το όραμα του Χάβελ; Γιατί δεν το είδαμε να πραγματοποιείται; Νομίζω δίνει ο ίδιος την εξήγηση, 'άθελά του':
Πίστευα πάντοτε, και εξακολουθώ να πιστεύω σήμερα, ότι η πηγή όλων των προβλημάτων που υπάρχουν γύρω μας είναι η ηθική κρίση της κοινωνίας και ότι καμία άλλη κρίση - οικονομική, πολιτική ή οικολογική - δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αν πρώτα η κοινωνία δεν ξεπεράσει την ηθική της κρίση. Και το κύριο στοιχείο της ηθικής κρίσης είναι η ιδεολογία της μικροαστικής καταναλωτικής αδιαφορίας και της παραίτησης από τα κοινά, με την οποία έχει ποτιστεί τόσο βαθιά η κοινωνία μας.Επιτρέψτε μου να κλείσω με μια του φράση που σαν να ανοίγει μια χαραμάδα ελπίδας στους μαύρους καιρούς που ζούμε, όμηροι των οικονομικών δεικτών, του φάσματος μιας χρεοκοπίας που επικρέμεται σαν μόνιμος μπαμπούλας πάνω απ' τα κεφάλια μιας ολόκληρης κοινωνίας παραδομένης στα φαντάσματα που κάποιοι θέλουν να της επιβάλλουν:
Κάτω από το φως της ημέρας, πρέπει να φτάσει κανείς ως το βαθύτερο σημείο του πηγαδιού για να δει τα αστέρια...
4 σχόλια:
Ο Χάβελ ήταν η ελπίδα γιά κάτι τό "διαφορετικό" από ακούσματα συγγενών μου πού ζούσαν εκεί δημιούργησα τήν άποψη οτι καλοπερνούσαν.- Πήγαιναν εκδρομές,καλοπληρώνονταν, είχαν όλοι δουλειά ήταν αγαπημένοι δηλαδή ζούσαν όπως λέμε μιά ζωή χαρισάμενη.- Εγώ προσωπικά δέν μπορώ νά εκφέρω γνώμη γιατί δέν πήγα ποτέ στήν τότε τσεχοσλοβακία έλεγαν επίσης ότι τό καθεστώς έδινε ιδιαίτερη βαρύτητα στήν παιδεία.- Τό μόνο πού μπορώ νά πώ ανεπιφύλακτα είναι ότι όσους γνώρισα απ' εκεί έχουν πράγματι περισσεύματα ανθρωπιάς καί καλοσύνης είναι όντως ξεχωριστοί..! -Τώρα όμως η ανέχεια πού υπάρχει στήν νύν τσεχία έκανε τούς ανθρώπους απόμακρους καί από "χουβαρντάδες" ..πού ήταν έγιναν συμφεροντολόγοι απ' τά λεγόμενα του θείου μου πού πήγε πρίν μερικά χρονια κι απογοητεύθηκε πλήρως..!!
Νομίζω δυστυχώς ότι πολλές χώρες του πρώην 'υπαρκτού σοσιαλισμού' κατρακύλησαν στις πιο λούμπεν εκδοχές του καπιταλισμού μετά την πτώση του Τείχους, όπως η γνώριμη και στην Ελλάδα σωματεμπορία. Από το 'σοσιαλιστικό' γκρίζο περάσανε σε ένα παρακμιακό ροζ ή το απόλυτο μαύρο μιας μαφιόζικης παραοικονομίας σε κάποιες περιπτώσεις...
Ο Χάβελ ήταν πράγματι ένας ξεχωριστός άνθρωπος σε μια μάλλον «ξεχωριστή» περίπτωση αυτού του καθεστώτος που πράγματι δεν ταιριάζει σε ονειροπόλους, σαν εμένα για παράδειγμα.
Μεγάλη συζήτηση θα ήταν η μορφή που είχε αυτό το καθεστώς ανά χώρα και ανά κουλτούρα λαών: στην Α.Γερμανία, τη Ρουμανία, την Αλβανία κλπ κλπ.
Αναρωτιέμαι πώς θα το ζούσε στο πετσί του ο περίεργος Έλληνας, αν τελικά οι Μεγάλοι το 1945 είχαν αποφασίσει διαφορετικά.
(Προσωπικά, χαίρομαι που δεν το δοκιμάσαμε, αν και το πιο πιθανό είναι ότι μάλλον θα ζούσα στην Argentina, αν το δοκιμάζαμε)
Λυπάμαι πολύ για τον σημερινό πρόεδρο της Τσεχίας, έναν «ευρωσκεπτικιστή» της κακιάς συμφοράς. Έναν ελεεινό που κάποτε έκλεψε και την πένα του προέδρου της Χιλής, σε μια επίσημη επίσκεψη.
Ήταν πράγματι ένας ξεχωριστός άνθρωπος που απέδειξε ότι δεν αρκεί ένας εμπνευσμένος, οραματιστής, σκεπτόμενος ηγέτης για να αλλάξει μια χώρα ή ένας τόπος. Ενώ απ' την άλλη αρκεί ένας μόνο άχρηστος που έχει μπει στην πολιτική είτε με κληρονομικά δικαιώματα είτε για να 'βολευτεί' για να πάνε όλα κατά διαόλου (πόσο δε όταν αυτοί είναι πολλοί, όπως στο Ελλάντα)...
Δημοσίευση σχολίου