οι ομορφότερες αναμνήσεις μας έρχονται
από το μέλλον
6 Μαΐ 2008
Κορνήλιος Καστοριάδης: δέκα χρόνια από το θάνατό του: τρίτο video
Το τρίτο και τελευταίο video με την υπόλοιπη συζήτηση, η οποία μπορεί να συνεχιστεί στο blog...
16 σχόλια:
Ανώνυμος
είπε...
Ως υποστηρικτής των πολιτικών θέσεων του Καστοριάδη και της αυτόνομης κοινωνίας, δεν μπορώ παρά να σας πω συγχαρητήρια! Παρακολούθησα με πολύ ενδιαφέρον και τα 3 βίντεο. Ο κόσμος του Καστοριάδη όπως χαρακτηρίστηκε στο βίντεο είναι πραγματικά “συναρπαστικός”. Ορισμένα γραπτά του Καστοριάδη θα έπρεπε να διδάσκονται και να μελετώνται αναλυτικά ακόμα και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση...Έχει περιγράψει με εντυπωσιακή ακρίβεια τη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος όπως το ζούμε σήμερα. Πιστεύω ότι εάν οι νέοι γνώριζαν την πολιτική διδασκαλία του Καστοριάδη θα ήταν προστατευμένοι και προετοιμασμένοι γι΄αυτό που θα συναντήσουν στην κοινωνία και ειδικά στο εργασιακό τους περιβάλλον... Ο Καστοριάδης πολιτικά είναι μόνο επίκαιρος. Τα φιλοσοφικού περιεχομένου κείμενα/δράση βέβαια είναι αρκετά δύσκολα και απαιτούν χρόνο για την κατανόησή τους. Αλλά, τα πολιτικά κείμενα και περιγραφές πιστεύω ότι μπορούν να μελετηθούν από όλους, ειδικά σήμερα που πολλοί χρησιμοποιούν τους όρους “συμμετοχή” και αυτονομία” χωρίς να αντιλαμβάνονται το νόημά τους. Μία παραίνεση: Ασχοληθήκατε πολύ με το φιλοσοφικό περιεχόμενο. Πιστεύω θα ήταν χρήσιμο εσείς που έχετε μελετήσει σε τόσο βάθος τον Καστοριάδη, να αναλύσετε ειδικά τις πολιτικές θέσεις του για τον καπιταλισμό, για το τι είναι σοσιαλισμός...έχουν εξαιρετική σημασία.
Έχω και δύο ερωτήσεις Δεν πιστεύετε ότι όμως έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην “δημοκρατία” της αρχαίας Ελλάδας τη στιγμή που η αλήθεια είναι ότι η αρχαία Ελλάδα στην ουσία δολοφόνησε,ή εξόρισε και καταδίκασε όλους τους “διάσημους” αρχαίους για τους οποίους είμαστε σήμερα περήφανοι σαν Έλληνες; Επίσης, δεν νομίζετε ότι τελικά δεν θα έπρεπε να έχει τόσο ειρωνική αντιμετώπιση για τις απόψεις του Τρότσκυ (ο οποίος ήταν σίγουρος ότι θα έρθει η πτώση της ΕΣΣΔ και η μετατροπή σε καπιταλιστικό κράτος αλλά απλά τοποθέτησε την πτώση μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο); Υπάρχει άρθρο ή συνέντευξη συγκεκριμένα για την πτώση της ΕΣΣΔ και με τις προβλέψεις του για το μέλλον; Και πάλι συγχαρητήρια ...
nickstyl ασφαλώς νομίζω κι εγώ ότι ο Καστοριάδης θα μπορούσε να τύχει μεγαλύτερης προσοχής τόσο από την ελληνική δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση όσο και από τον κάθε σκεπτόμενο νεοέλληνα.
Επίσης θα συμφωνήσω ότι είναι επίκαιρος πολιτικά. Θα πρόσθετα όμως ότι είναι... ολοκληρωτικά επίκαιρος, τόσο δηλαδή στην αμιγώς φιλοσοφική του σκέψη (στην οντολογία του ας πούμε) όσο και στην ψυχανάλυσή του, πέραν της πολιτικής του σκέψης. Γι' αυτό και στην εισήγησή μου - που ήταν στηριγμένη στην εισαγωγή του βιβλίου - θέλησα να δώσω μια πιο ολοκληρωμένη, σφαιρική εικόνα του Καστοριάδη ως φιλοσόφου, ψυχαναλυτή και πολιτικού διανοητή μεταξύ άλλων. Αλλά και του πως οι τρεις αυτές του ιδιότητες μαζί με αρκετές άλλες πλέκονται, διαπλέκονται και συνδυάζονται σχηματίζοντας μια ενιαία οντότητα.
Συμφωνώ ότι έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην Αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία χωρίς όμως νομίζω να αγνοεί και τα πιο 'σκοτεινά' της μονοπάτια. Ας μην ξεχνάμε ότι η δημοκρατία αυτή ήταν η πρώτη και για πολλούς η πιο σημαντική άμεση δημοκρατία της ανθρώπινης ιστορίας. Και όπως είπα και στην εισήγηση, για τον Καστοριάδη η άμεση δημοκρατία έχει μια βαθύτερη - και όχι μόνο 'στενά' πολιτική - σπουδαιότητα. Διότι θεσμικά μπορεί να οδηγήσει σε μια συνειδητά αυτόνομη κοινωνία. Μπορεί δηλαδή να καταστησει δυνατή μια άλλη, πιο ώριμη σχέση των ανθρώπων με τους θεσμούς τους και την ίδια την κοινωνία τους.
Για τον Τρότσκυ δε θυμάμαι να έχω δει στα έργα του Καστοριάδη, κάποια ειρωνεία. Για την πτώση της ΕΣΣΔ και γενικότερα του 'υπαρκτού σοσιαλισμού' μιλάει σε δυο συνεντεύξεις ('Στην καλύτερη περίπτωση ο Γκορμπατσώφ είναι ένας Μεγάλος Πέτρος' και 'Ανατολικά της "Εδέμ"') στο Μια Άλλη Ευρώπη της Τέτας Παπαδοπούλου από τις εκδόσεις Ύψιλον (1993). Αλλά και σε διάφορα δοκίμια και άλλες συνεντεύξεις.
Γεράσιμε, κατ' αρχάς ένα σχόλιο για την παρουσίαση αυτή καθ' αυτή. Όπως κι εσύ ανάφερες, νομίζω ότι η υπερβολική προσκόλληση σε χειρόγραφα καταργεί, κατά μεγάλο ποσοστό, την αμεσότητα της επικοινωνίας. Αυτό, βέβαια, έχει να κάνει με το γεγονός ότι έχουμε μπολιαστεί με τον έντυπο λόγο και ο προφορικός λόγος, που είναι μεγάλη τέχνη, έχει υποβιβαστεί. Επιπλέον, έχει δημιουργήσει κομμιάτασμα -fragmentation- της γνώσης που ναι μεν οδηγεί σε εξειδίκευση και εμβάθυνση αλλά μας κάνει να ξεχνάμε την ολότητα -wholeness. Αυτό έχει να κάνει με το ότι τα διάφορα τεχνολογικά μέσα μας αλλάζουν με τέτοιο υπόγειο τρόπο που εστιάζουμε στο τι μας προσφέρουν κι όχι στο τι μας στερούν. Αυτή είναι μια παράμετρος που πολλοί φιλόσοφοι δεν έχουν σκεφτεί (Ο McLuhan έχει αναφερθεί με πολύ διορατικό τρόπο σ' αυτά τα θέματα). Τελειώνοντας, για να συνδέσω τα παραπάνω με τον Καστοριάδη και πιο συγκεκριμένα την άμεση δημοκρατία, ο προφορικός λόγος στην ανταλλαγή απόψεων πρέπει,κατα τη γνώμη μου, να είναι βασικό συστατικό της. Γι' αυτό διαφωνώ με τον δοκιμιακό λόγο πολλών blog που στερεί το μέσο απ' την αμεσότητά του.
panos τα χειρόγραφα μειώνουν την οπτική επαφή και όπως κι εσύ είπες την αμεσότητα της επικοινωνίας μεταξύ ομιλητών και 'κοινού' σε συνέδρια και εκδηλώσεις, γι' αυτό και τα αντιπαθώ.
Μου άρεσε αυτό που είπες για τις νέες τεχνολογίες και τη μονομερή αντιμετώπισή τους εκ μέρους μας. Τα κινητά τηλέφωνα ας πούμε μας απομονώνουν από τους γύρω μας τη στιγμή που θα χτυπήσουν ή όσο μιλάμε σ' αυτά και πολλές φορές μας απομακρύνουν περισσότερο παρά μας φέρνουν πιο κοντά, μια και θα προτιμήσουμε κάποιες φορές να καλέσουμε ή να στείλουμε sms σε κάποιους ανθρώπους παρά να τους δούμε από κοντά. Νομίζω ότι γενικότερα, δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε μια ισορροπημένη αποτίμηση του τι μας προσφέρουν και τι μας στερούν οι νέες τεχνολογίες, μια και το βάρος μέχρι τώρα φαίνεται να έχει πέσει δυσανάλογα στο πρώτο σκέλος.
Κι εγώ προτιμώ τον προφορικό λόγο για την ανταλλαγή απόψεων και προσπαθώ όσο μπορώ να τον διατηρώ στον τρόπο με τον οποίο εκφράζομαι τόσο στις αναρτήσεις όσο και στα σχόλια σ' αυτό και άλλα blogs.
Tα μέσα είναι κάτι που που με απασχολεί πολύ και ξαναμελετώ τον McLuhan του οποίου το Understanding Media το θεωρώ μνημειώδες έργο για την κατανόηση των μέσων. Ένα απ' τα πράγματα που έχει πει για τα μέσα είναι ότι πρέπει να τα εξετάζουμε από τέσερις σκοπιές που τις ονομάζει OBSOLESCE, ENHANCE, RETRIEVE, REVERSE. Αν τα εφαρμόσουμε στα κινητά έχουμε: Obsolesce: the telephone booth Enhance: the voice Retrieve: childhood yelling Reverse: it becomes a leash Συγγνώμη για τ' αγγλικά αλλά όλα αυτά τα έχω διαβάσει στ' αγγλικά. Υ.Γ. Έχω μια ανάρτηση σχετικά με την τεχνολογία που μπορεί να βρεις ενδιαφέρουσα:http://panosparas.blogspot.com/2008/03/blog-post_16.html
panos βρήκα την ανάρτησή σου πολύ ενδιαφέρουσα αλλά και επίκαιρη. Φοβάμαι ότι έχουμε κάπως εξαρτηθεί από κάποιες νέες τεχνολογίες αλλά και κατά κάποιον τρόπο εγκλωβιστεί. Φαινόμαστε δηλαδή να αδυνατούμε να τις δούμε και να τις αντιμετωπίσουμε όπως έλεγα και πριν, αμερόληπτα.
Ευχαριστώ για τις παραπομπές στις συνεντεύξεις για την ΕΣΣΔ. Θα προσπαθήσω να τις βρω. Για τον Τρότσκυ χρησιμποίησα τη λέξη “ειρωνικός” με την έννοια “καυστικός”, “επικριτικός”, γιατί σίγουρα ήταν κατά τη γνώμη μου στα βιβλία που έγραψε μεταξύ 49-65 (δεν είμαι υποστηρικτής του Τρότσκυ, απλά προσπαθώ να διαβάσω τις απόψεις του Καστοριάδη πολύ κριτικά, για το πολιτικό project στο οποίο συμμετέχω). Αν ισχύει αυτό το επιχειρήμα που λες για την αρχαία Ελλάδα, τότε δε θα έπρεπε ο Καστοριάδης να είναι τόσο καυστικός εναντίον του Μαρξισμού, γιατί ο Μαρξισμός-Λενινισμός με την ίδια λογική ήταν η πρώτη μορφή “εφαρμοσμένου σοσιαλισμού”, οπότε θα έπρεπε να τον δούμε με κατανόηση. Και ενώ ο Καστοριάδης ήταν ενάντια του Χριστιανισμού και του Μαρξισμού για το ίδιο βασικότατο επιχείρημα (σωστό κατά τη γνώμη μου): ότι δεν μπορείς να αποσυνδέσεις τελικά την ιστορική πράξη και πραγματικότητα από τη θεωρία ενός συστήματος, με τον ίδιο τρόπο, πάντα κατά την προσωπική μου γνώμη και στο μέτρο που τον καταλαβαίνω, θα έπρεπε να είναι καυστικός και να απορρίπτει σε μεγάλο βαθμό και τη δημοκρατία της αρχαίας Ελλάδας και να κρατήσει στο project του, τους “θεσμούς” και τις “δομές” μόνο, που είναι αξιθαύμαστες. Θα θαύμαζε κανείς συνολικά μια σημερινή κοινωνία που τα “σκοτεινά μονοπάτια” όπως λες θα ήταν η δολοφονία του Σωκράτη και η φυλακή-εξορία των Πυθαγόρα, Αριστείδη, Θεμιστοκλή, Αναξαγόρα, Ηρόδοτο, Ευριπίση, Αλκιβιάδη, Πλάτωνα, Αριστοφάνη, Ισοκράτη κτλ; Για τη φιλοσοφία του και πόσο επίκαιρος είναι δεν μπορώ να το κρίνω, διότι όπως είπα, η ανάλυση και η κατανόηση του στο επίπεδο αυτό είναι προς το παρόν πάνω από τις δυνάμεις μου... ελπίζω προσπάθειες σαν τη δική σου να με βοηθήσουν. Τελικά και αυτό το σχόλιό μου ήταν μεγάλο, συγνώμη!...Ευχαριστώ για το βήμα διαλόγου και για τον προβληματισμό.
nickstyl καυστικός υπήρξε κάποιες φορές ο Καστοριάδης όπως ας πούμε με τον Σαρτρ, αλλά για τον Τρότσκυ δεν θα μπορούσα να πω με βεβαιότητα.
Δε νομίζω ότι μπορούμε να συγκρίνουμε τον Μαρξισμό με την Αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία διότι γεννήθηκαν σε δυο διαφορετικούς πολιτισμούς: στον δυτικοευρωπαϊκό και στον αρχαιοελληνικό αντίστοιχα, μεταξύ των οποίων υπάρχει αγεφύρωτο χάσμα όχι μόνο χρονικό αλλά και φαντασιακό θα έλεγα. Βέβαια ο Καστοριάδης κάποιες φορές μιλούσε για τον ελληνοδυτικό πολιτισμό, αλλά και πάλι θα έλεγα ότι μιλάμε για δυο εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους και μη συγκρίσιμες 'στιγμές' αυτού του πολιτισμού, δηλαδή για δυο φαντασιακές δημιουργίες - άμεση Αθηναϊκή δημοκρατία και Μαρξισμός - οι οποίες εμφανίστηκαν υπό εντελώς διαφορετικές πολιτισμικές (ακόμη κι αν θεωρήσουμε ότι ανήκουν στον ίδιο πολιτισμό) και ιστορικές συνθήκες.
Πέραν αυτών, όσον αφορά στα 'σκοτεινά μονοπάτια' της δημοκρατίας ο Καστοριάδης έλεγε ότι η δημοκρατία είναι ένα τραγικό - με τη βαθύτερη έννοια της λέξης - καθεστώς διότι από τη στιγμή που αυτοθεσμιζόμαστε και αναλαμβάνουμε συνειδητά το καθήκον και την ευθύνη αυτής της αυτοθέσμισης, αποδεικνύεται ότι δεν είμαστε αλάνθαστοι ή ότι είμαστε απλώς θνητοί. Και απ' αυτή την άποψη δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι στην Αρχαία Αθήνα άνθισε ΚΑΙ η τραγωδία.
Λοιπόν Γεράσιμε μου ας σε ζαλίσει τώρα και μια αδαής. Άκουσα και τα τρία βίντεο, αλλά νομίζω ότι θα πάρω και το βιβλίο για να καταλάβω τον Καστοριάδη. Δεν το πήρα ακόμα. Θα το πάρω για το καλοκαίρι. Μόνο τότε βρίσκω καιρό να διαβάσω εξωσχολικά (χα χα). Τώρα η ερώτηση: Τι ακριβώς σημαίνει αυτόνομος άνθρωπος;;; Μήπως αυτός που βάζει το μυαλό του και δουλεύει, μη επηρεαζόμενος από θρησκείες, δόγματα, κόμματα κλπ;;; Εγώ Γεράσιμε, αντίθετα από το γιο μου που είναι τύπος "φιλοσόφου" είμαι λίγο πεζή. Τη πολλή φιλοσοφία τη βαριέμαι....
meropi δεν ξέρω αν βαριέσαι τη φιλοσοφία όπως είπες, πάντως η ίδια μια χαρά περιέγραψες τον αυτόνομο άνθρωπο στην τελευταία ανάρτηση του blog σου. Αυτός που όπως έλεγες έχει καταλάβει και όπου χρειάζεται συγχωρέσει τον εαυτό του, ασφαλώς και μπορεί να θεωρηθεί αυτόνομος. Εφόσον μάλιστα έχει αποκτήσει και τη δυνατότητα να μπορεί να πει εν πλήρει συνειδήσει πριν κάνει το ο, τιδήποτε, 'αυτό πράγματι επιθυμώ'. ;-)
Το ρωτω με καλη διαθεση και παιρνω αφορμη απο το σχολιο της meropi: τι εννοει καποιος οταν λεει οτι βαριεται την πολλη φιλοσοφια; Μεχρι που φτανει το οριο της ανεκτικης φιλοσοφιας; Πρεπει καποιος να ειναι "ειδημων" για να ασχοληθει με αυτα που αναφερονται στο βιντεο; Ή μηπως πολλη φιλοσοφια εννοει τα ερωτηματα που εθεσα παραπανω; :-)
Γεράσιμε θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος όσο γίνεται.
Καταρχήν ευχαριστούμε πολύ για τα βίντεο και για το θεμα που ανοίγεις.
Κατά την άποψη μου ο Καστοριάδης δεν δίνει όση σημασία χρειάζεται στους δομικούς λόγους που έκαναν την Αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία να οδηγεί σε επεκτατισμό και την δημιουργία των Αυτοκρατορικών-Συμμαχιών.
Υπό αυτή την έννοια είναι σχετικά δίκαιο πως η κριτική του είναι αυστηρότερη στο Σοβιετικό μοντέλο απ'ότι στο Αθηναϊκό.
Αυτό που θέλω όμως να εστιάσω είναι στην έννοια της άμεσης ή έμμεσης δημοκρατίας.
Κατά την γνώμη μου άμεση δημοκρατία δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει σε ομάδες μεγαλύτερες των 4 ή 5 ατόμων. Η αντιπροσώπευση είναι πανταχού παρούσα και συνεπώς ο δυισμός άμεσης vs. έμμεσης είναι εσφαλμένος και πρέπει να ξεπεραστεί.
Στο βίντεο αναφέρεστε στο πόσες φορές ξεπέρασε αυτά τα δίπολα της κληρονομημένης σκέψης αλλά εδώ δεν το έκανε κατά την γνώμη μου.
Το ζήτημα λοιπόν είναι πως θα υπάρχουν θεσμοί και δομές που θα εξασφαλίζουν αληθινή αντιπροσώπευση. Διαφάνεια, ανακλησιμότητα των αντιπροσώπων, και ό,τι άλλο σκεφτεί κανείς είναι προς αυτή την κατεύθυνση.
βάσκες δε νομίζω πως θα μπορούσε ποτέ να γίνει σύγκριση μεταξύ Αρχαίας Αθήνας και ΕΣΣΔ. Πρόκειται για δυο εντελώς διαφορετικά πράγματα, άρα δεν έχει και κανένα νόημα να συγκρίνουμε τα όσα είπε ο Καστοριάδης για την Αρχαία Αθήνα απ' τη μια και την ΕΣΣΔ απ' την άλλη, για να δούμε που ήταν 'αυστηρότερος'. Δες αν θες και τι έλεγα στο τελευταίο σχόλιό μου στον nickstyl περί Μαρξισμού και Αρχαίας Αθηναϊκής δημοκρατίας.
Φοβάμαι επίσης ότι η φράση 'αληθινή αντιπροσώπευση' συνιστά σχήμα οξύμωρο, διότι η αντιπροσώπευση όπως έλεγε και ο Καστοριάδης, δεν αντιπροσωπεύει τίποτε άλλο από την πολιτική αυτο-αποξένωση των πολιτών.
Στην Αρχαία Αθήνα ο δήμος ασκούσε την εξουσία χωρίς 'αντιπροσώπους', οι αποφάσεις παίρνονταν με ψηφίσματα της Εκκλησίας του Δήμου και οι άρχοντες ως επί το πλείστον κληρώνονταν. Αλλά ακόμα και οι ελάχιστοι που κατ' εξαίρεση εκλέγονταν, ήταν ανακλητοί. Τις εκλογές οι αρχαίοι τις θεωρούσαν, όπως ωραία επισημαίνει ο Καστοριάδης, θεσμό αριστοκρατικό (εφόσον εκλέγει κανείς όσους θεωρεί 'άριστους').
Εν κατακλείδι, δε νομίζω ότι υφίσταται διάκριση μεταξύ άμεσης (ή απλά δημοκρατίας) και 'έμμεσης δημοκρατίας', διότι απλώς δεν υπάρχει 'έμμεση δημοκρατία' - πρόκειται νομίζω για ένα ακόμη σχήμα οξύμωρο. Κι αν επιθυμούμε να αναφερθούμε στα σύγχρονα καθεστώτα, μπορούμε να τα αποκαλέσουμε είτε φιλελεύθερες ολιγαρχίες όπως ο Καστοριάδης, είτε νομίζω αριστοκρατικά.
Γεράσιμε, θα συμφωνήσω στο πρώτο που λες. Στο επίπεδο το οποίο τα συγκρίνω είναι όμως άλλο.
Λέω απλώς πως ο Καστοριάδης τυφλωνόταν μπροστά στο ιδεώδες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και δεν έβλεπε την πρακτική της η οποία ήταν ιμπεριαλιστική σε πολλές περιπτώσεις. Αυτό δεν το πάθαινε με την Οκτωβριανή επανάσταση.
Όσον αφορά την αντιπροσώπευση, αυτό που εννοώ είναι πως όταν π.χ. στην αρχαία Αθήνα αποφάσιζαν 3001 ηλιαστές σε μία συγκεκριμένη υπόθεση τότε αντιπροσώπευανόλον τον Δήμο των Αθηναίων.
Συνεπώς η άμεση Δημοκρατία δεν είναι και τόσο άμεση τελικά.
Με άλλα λόγια: Υπάρχει μόνο μία άμεση Δημοκρατία. Αυτή στην οποία όλοι συμμετέχουν σε όλες τις αποφάσεις. Δικαστικές, Εκτελεστικές κτλ.
Αυτό είναι αδύνατον. Όλες οι άλλες είναι αντιπροσωπευτικές.
Τώρα αντιπροσώπευση από αντιπροσώπευση διαφέρει. Η κλήρωση είναι αντιπροσώπευση η οποία διασφαλίζει πως τα συμφέροντά σου και η γνώμη σου μεταφέρονται στον αντιπρόσωπο καλύτερα από την εκλογή. Εδώ θα συμφωνήσω μαζί σου.
βάσκες δε νομίζω ότι διαφωνούμε. Απλώς βλέπουμε το ίδιο πράγμα από κάποιες διαφορετικές πλευρές. Ως προς την αντιπροσώπευση, δε νομίζω ότι δυστυχώς μεταφέρεται τίποτα. Παραχωρείται μόνον το δικαίωμα λήψης αποφάσεων πάνω σε ζητήματα που μας αφορούν, σε άλλους. Τα υπόλοιπα ανήκουν σε αυτό που αποκαλούσε ο Καστοριάδης μεταφυσική της αντιπροσώπευσης*, μια μεταφυσική η οποία δυστυχώς παραμένει άθικτη και απρόσβλητη από τους σύγχρονους πολιτικούς διανοητές.
*Υπάρχει μιά μεταφυσική της πολιτικής αντιπροσώπευσης, που καθορίζει τα πάντα, χωρίς ποτέ να εκφράζεται ή να διασαφηνίζεται. Ποιό είναι εκείνο το θεολογικό μυστήριο, η αλχημική εκείνη πράξη, που έχει σαν αποτέλεσμα, μιά Κυριακή κάθε πέντε ή εφτά χρόνια, η κυριαρχία μας να γίνεται ένα ρευστό που διατρέχει όλη τη χώρα, εισχωρεί στις κάλπες και ξαναβγαίνει το βράδυ στις οθόνες της τηλεόρασης, με την όψη «αντιπροσώπων του λαού» ή του Αντιπροσώπου του λαού, του μονάρχη που φέρει τον τίτλο «πρόεδρος»; Έχουμε εδώ μιά πράξη προφανώς υπερφυσική, που ποτέ δεν έγινε προσπάθεια να θεμελιωθεί ή έστω να εξηγηθεί (Η άνοδος της ασημαντότητας, Αθήνα, Ύψιλον, 2000, σελ. 199.)
16 σχόλια:
Ως υποστηρικτής των πολιτικών θέσεων του Καστοριάδη και της αυτόνομης κοινωνίας, δεν μπορώ παρά να σας πω συγχαρητήρια! Παρακολούθησα με πολύ ενδιαφέρον και τα 3 βίντεο. Ο κόσμος του Καστοριάδη όπως χαρακτηρίστηκε στο βίντεο είναι πραγματικά “συναρπαστικός”.
Ορισμένα γραπτά του Καστοριάδη θα έπρεπε να διδάσκονται και να μελετώνται αναλυτικά ακόμα και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση...Έχει περιγράψει με εντυπωσιακή ακρίβεια τη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος όπως το ζούμε σήμερα. Πιστεύω ότι εάν οι νέοι γνώριζαν την πολιτική διδασκαλία του Καστοριάδη θα ήταν προστατευμένοι και προετοιμασμένοι γι΄αυτό που θα συναντήσουν στην κοινωνία και ειδικά στο εργασιακό τους περιβάλλον... Ο Καστοριάδης πολιτικά είναι μόνο επίκαιρος.
Τα φιλοσοφικού περιεχομένου κείμενα/δράση βέβαια είναι αρκετά δύσκολα και απαιτούν χρόνο για την κατανόησή τους. Αλλά, τα πολιτικά κείμενα και περιγραφές πιστεύω ότι μπορούν να μελετηθούν από όλους, ειδικά σήμερα που πολλοί χρησιμοποιούν τους όρους “συμμετοχή” και αυτονομία” χωρίς να αντιλαμβάνονται το νόημά τους.
Μία παραίνεση: Ασχοληθήκατε πολύ με το φιλοσοφικό περιεχόμενο. Πιστεύω θα ήταν χρήσιμο εσείς που έχετε μελετήσει σε τόσο βάθος τον Καστοριάδη, να αναλύσετε ειδικά τις πολιτικές θέσεις του για τον καπιταλισμό, για το τι είναι σοσιαλισμός...έχουν εξαιρετική σημασία.
Έχω και δύο ερωτήσεις Δεν πιστεύετε ότι όμως έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην “δημοκρατία” της αρχαίας Ελλάδας τη στιγμή που η αλήθεια είναι ότι η αρχαία Ελλάδα στην ουσία δολοφόνησε,ή εξόρισε και καταδίκασε όλους τους “διάσημους” αρχαίους για τους οποίους είμαστε σήμερα περήφανοι σαν Έλληνες;
Επίσης, δεν νομίζετε ότι τελικά δεν θα έπρεπε να έχει τόσο ειρωνική αντιμετώπιση για τις απόψεις του Τρότσκυ (ο οποίος ήταν σίγουρος ότι θα έρθει η πτώση της ΕΣΣΔ και η μετατροπή σε καπιταλιστικό κράτος αλλά απλά τοποθέτησε την πτώση μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο); Υπάρχει άρθρο ή συνέντευξη συγκεκριμένα για την πτώση της ΕΣΣΔ και με τις προβλέψεις του για το μέλλον;
Και πάλι συγχαρητήρια ...
nickstyl ασφαλώς νομίζω κι εγώ ότι ο Καστοριάδης θα μπορούσε να τύχει μεγαλύτερης προσοχής τόσο από την ελληνική δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση όσο και από τον κάθε σκεπτόμενο νεοέλληνα.
Επίσης θα συμφωνήσω ότι είναι επίκαιρος πολιτικά. Θα πρόσθετα όμως ότι είναι... ολοκληρωτικά επίκαιρος, τόσο δηλαδή στην αμιγώς φιλοσοφική του σκέψη (στην οντολογία του ας πούμε) όσο και στην ψυχανάλυσή του, πέραν της πολιτικής του σκέψης. Γι' αυτό και στην εισήγησή μου - που ήταν στηριγμένη στην εισαγωγή του βιβλίου - θέλησα να δώσω μια πιο ολοκληρωμένη, σφαιρική εικόνα του Καστοριάδη ως φιλοσόφου, ψυχαναλυτή και πολιτικού διανοητή μεταξύ άλλων. Αλλά και του πως οι τρεις αυτές του ιδιότητες μαζί με αρκετές άλλες πλέκονται, διαπλέκονται και συνδυάζονται σχηματίζοντας μια ενιαία οντότητα.
Συμφωνώ ότι έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην Αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία χωρίς όμως νομίζω να αγνοεί και τα πιο 'σκοτεινά' της μονοπάτια. Ας μην ξεχνάμε ότι η δημοκρατία αυτή ήταν η πρώτη και για πολλούς η πιο σημαντική άμεση δημοκρατία της ανθρώπινης ιστορίας. Και όπως είπα και στην εισήγηση, για τον Καστοριάδη η άμεση δημοκρατία έχει μια βαθύτερη - και όχι μόνο 'στενά' πολιτική - σπουδαιότητα. Διότι θεσμικά μπορεί να οδηγήσει σε μια συνειδητά αυτόνομη κοινωνία. Μπορεί δηλαδή να καταστησει δυνατή μια άλλη, πιο ώριμη σχέση των ανθρώπων με τους θεσμούς τους και την ίδια την κοινωνία τους.
Για τον Τρότσκυ δε θυμάμαι να έχω δει στα έργα του Καστοριάδη, κάποια ειρωνεία. Για την πτώση της ΕΣΣΔ και γενικότερα του 'υπαρκτού σοσιαλισμού' μιλάει σε δυο συνεντεύξεις ('Στην καλύτερη περίπτωση ο Γκορμπατσώφ είναι ένας Μεγάλος Πέτρος' και 'Ανατολικά της "Εδέμ"') στο Μια Άλλη Ευρώπη της Τέτας Παπαδοπούλου από τις εκδόσεις Ύψιλον (1993). Αλλά και σε διάφορα δοκίμια και άλλες συνεντεύξεις.
Γεράσιμε, κατ' αρχάς ένα σχόλιο για την παρουσίαση αυτή καθ' αυτή. Όπως κι εσύ ανάφερες, νομίζω ότι η υπερβολική προσκόλληση σε χειρόγραφα καταργεί, κατά μεγάλο ποσοστό, την αμεσότητα της επικοινωνίας. Αυτό, βέβαια, έχει να κάνει με το γεγονός ότι έχουμε μπολιαστεί με τον έντυπο λόγο και ο προφορικός λόγος, που είναι μεγάλη τέχνη, έχει υποβιβαστεί.
Επιπλέον, έχει δημιουργήσει κομμιάτασμα -fragmentation- της γνώσης που ναι μεν οδηγεί σε εξειδίκευση και εμβάθυνση αλλά μας κάνει να ξεχνάμε την ολότητα -wholeness.
Αυτό έχει να κάνει με το ότι τα διάφορα τεχνολογικά μέσα μας αλλάζουν με τέτοιο υπόγειο τρόπο που εστιάζουμε στο τι μας προσφέρουν κι όχι στο τι μας στερούν. Αυτή είναι μια παράμετρος που πολλοί φιλόσοφοι δεν έχουν σκεφτεί (Ο McLuhan έχει αναφερθεί με πολύ διορατικό τρόπο σ' αυτά τα θέματα).
Τελειώνοντας, για να συνδέσω τα παραπάνω με τον Καστοριάδη και πιο συγκεκριμένα την άμεση δημοκρατία, ο προφορικός λόγος στην ανταλλαγή απόψεων πρέπει,κατα τη γνώμη μου, να είναι βασικό συστατικό της. Γι' αυτό διαφωνώ με τον δοκιμιακό λόγο πολλών blog που στερεί το μέσο απ' την αμεσότητά του.
panos τα χειρόγραφα μειώνουν την οπτική επαφή και όπως κι εσύ είπες την αμεσότητα της επικοινωνίας μεταξύ ομιλητών και 'κοινού' σε συνέδρια και εκδηλώσεις, γι' αυτό και τα αντιπαθώ.
Μου άρεσε αυτό που είπες για τις νέες τεχνολογίες και τη μονομερή αντιμετώπισή τους εκ μέρους μας. Τα κινητά τηλέφωνα ας πούμε μας απομονώνουν από τους γύρω μας τη στιγμή που θα χτυπήσουν ή όσο μιλάμε σ' αυτά και πολλές φορές μας απομακρύνουν περισσότερο παρά μας φέρνουν πιο κοντά, μια και θα προτιμήσουμε κάποιες φορές να καλέσουμε ή να στείλουμε sms σε κάποιους ανθρώπους παρά να τους δούμε από κοντά. Νομίζω ότι γενικότερα, δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε μια ισορροπημένη αποτίμηση του τι μας προσφέρουν και τι μας στερούν οι νέες τεχνολογίες, μια και το βάρος μέχρι τώρα φαίνεται να έχει πέσει δυσανάλογα στο πρώτο σκέλος.
Κι εγώ προτιμώ τον προφορικό λόγο για την ανταλλαγή απόψεων και προσπαθώ όσο μπορώ να τον διατηρώ στον τρόπο με τον οποίο εκφράζομαι τόσο στις αναρτήσεις όσο και στα σχόλια σ' αυτό και άλλα blogs.
Tα μέσα είναι κάτι που που με απασχολεί πολύ και ξαναμελετώ τον McLuhan του οποίου το Understanding Media το θεωρώ μνημειώδες έργο για την κατανόηση των μέσων.
Ένα απ' τα πράγματα που έχει πει για τα μέσα είναι ότι πρέπει να τα εξετάζουμε από τέσερις σκοπιές που τις ονομάζει OBSOLESCE, ENHANCE, RETRIEVE, REVERSE. Αν τα εφαρμόσουμε στα κινητά έχουμε:
Obsolesce: the telephone booth
Enhance: the voice
Retrieve: childhood yelling
Reverse: it becomes a leash
Συγγνώμη για τ' αγγλικά αλλά όλα αυτά τα έχω διαβάσει στ' αγγλικά.
Υ.Γ. Έχω μια ανάρτηση σχετικά με την τεχνολογία που μπορεί να βρεις ενδιαφέρουσα:http://panosparas.blogspot.com/2008/03/blog-post_16.html
panos βρήκα την ανάρτησή σου πολύ ενδιαφέρουσα αλλά και επίκαιρη. Φοβάμαι ότι έχουμε κάπως εξαρτηθεί από κάποιες νέες τεχνολογίες αλλά και κατά κάποιον τρόπο εγκλωβιστεί. Φαινόμαστε δηλαδή να αδυνατούμε να τις δούμε και να τις αντιμετωπίσουμε όπως έλεγα και πριν, αμερόληπτα.
Ευχαριστώ για τις παραπομπές στις συνεντεύξεις για την ΕΣΣΔ. Θα προσπαθήσω να τις βρω.
Για τον Τρότσκυ χρησιμποίησα τη λέξη “ειρωνικός” με την έννοια “καυστικός”, “επικριτικός”, γιατί σίγουρα ήταν κατά τη γνώμη μου στα βιβλία που έγραψε μεταξύ 49-65 (δεν είμαι υποστηρικτής του Τρότσκυ, απλά προσπαθώ να διαβάσω τις απόψεις του Καστοριάδη πολύ κριτικά, για το πολιτικό project στο οποίο συμμετέχω).
Αν ισχύει αυτό το επιχειρήμα που λες για την αρχαία Ελλάδα, τότε δε θα έπρεπε ο Καστοριάδης να είναι τόσο καυστικός εναντίον του Μαρξισμού, γιατί ο Μαρξισμός-Λενινισμός με την ίδια λογική ήταν η πρώτη μορφή “εφαρμοσμένου σοσιαλισμού”, οπότε θα έπρεπε να τον δούμε με κατανόηση. Και ενώ ο Καστοριάδης ήταν ενάντια του Χριστιανισμού και του Μαρξισμού για το ίδιο βασικότατο επιχείρημα (σωστό κατά τη γνώμη μου): ότι δεν μπορείς να αποσυνδέσεις τελικά την ιστορική πράξη και πραγματικότητα από τη θεωρία ενός συστήματος, με τον ίδιο τρόπο, πάντα κατά την προσωπική μου γνώμη και στο μέτρο που τον καταλαβαίνω, θα έπρεπε να είναι καυστικός και να απορρίπτει σε μεγάλο βαθμό και τη δημοκρατία της αρχαίας Ελλάδας και να κρατήσει στο project του, τους “θεσμούς” και τις “δομές” μόνο, που είναι αξιθαύμαστες. Θα θαύμαζε κανείς συνολικά μια σημερινή κοινωνία που τα “σκοτεινά μονοπάτια” όπως λες θα ήταν η δολοφονία του Σωκράτη και η φυλακή-εξορία των Πυθαγόρα, Αριστείδη, Θεμιστοκλή, Αναξαγόρα, Ηρόδοτο, Ευριπίση, Αλκιβιάδη, Πλάτωνα, Αριστοφάνη, Ισοκράτη κτλ;
Για τη φιλοσοφία του και πόσο επίκαιρος είναι δεν μπορώ να το κρίνω, διότι όπως είπα, η ανάλυση και η κατανόηση του στο επίπεδο αυτό είναι προς το παρόν πάνω από τις δυνάμεις μου... ελπίζω προσπάθειες σαν τη δική σου να με βοηθήσουν.
Τελικά και αυτό το σχόλιό μου ήταν μεγάλο, συγνώμη!...Ευχαριστώ για το βήμα διαλόγου και για τον προβληματισμό.
nickstyl καυστικός υπήρξε κάποιες φορές ο Καστοριάδης όπως ας πούμε με τον Σαρτρ, αλλά για τον Τρότσκυ δεν θα μπορούσα να πω με βεβαιότητα.
Δε νομίζω ότι μπορούμε να συγκρίνουμε τον Μαρξισμό με την Αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία διότι γεννήθηκαν σε δυο διαφορετικούς πολιτισμούς: στον δυτικοευρωπαϊκό και στον αρχαιοελληνικό αντίστοιχα, μεταξύ των οποίων υπάρχει αγεφύρωτο χάσμα όχι μόνο χρονικό αλλά και φαντασιακό θα έλεγα. Βέβαια ο Καστοριάδης κάποιες φορές μιλούσε για τον ελληνοδυτικό πολιτισμό, αλλά και πάλι θα έλεγα ότι μιλάμε για δυο εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους και μη συγκρίσιμες 'στιγμές' αυτού του πολιτισμού, δηλαδή για δυο φαντασιακές δημιουργίες - άμεση Αθηναϊκή δημοκρατία και Μαρξισμός - οι οποίες εμφανίστηκαν υπό εντελώς διαφορετικές πολιτισμικές (ακόμη κι αν θεωρήσουμε ότι ανήκουν στον ίδιο πολιτισμό) και ιστορικές συνθήκες.
Πέραν αυτών, όσον αφορά στα 'σκοτεινά μονοπάτια' της δημοκρατίας ο Καστοριάδης έλεγε ότι η δημοκρατία είναι ένα τραγικό - με τη βαθύτερη έννοια της λέξης - καθεστώς διότι από τη στιγμή που αυτοθεσμιζόμαστε και αναλαμβάνουμε συνειδητά το καθήκον και την ευθύνη αυτής της αυτοθέσμισης, αποδεικνύεται ότι δεν είμαστε αλάνθαστοι ή ότι είμαστε απλώς θνητοί. Και απ' αυτή την άποψη δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι στην Αρχαία Αθήνα άνθισε ΚΑΙ η τραγωδία.
Λοιπόν Γεράσιμε μου ας σε ζαλίσει τώρα και μια αδαής. Άκουσα και τα τρία βίντεο, αλλά νομίζω ότι θα πάρω και το βιβλίο για να καταλάβω τον Καστοριάδη. Δεν το πήρα ακόμα. Θα το πάρω για το καλοκαίρι. Μόνο τότε βρίσκω καιρό να διαβάσω εξωσχολικά (χα χα).
Τώρα η ερώτηση: Τι ακριβώς σημαίνει αυτόνομος άνθρωπος;;; Μήπως αυτός που βάζει το μυαλό του και δουλεύει, μη επηρεαζόμενος από θρησκείες, δόγματα, κόμματα κλπ;;; Εγώ Γεράσιμε, αντίθετα από το γιο μου που είναι τύπος "φιλοσόφου" είμαι λίγο πεζή. Τη πολλή φιλοσοφία τη βαριέμαι....
meropi δεν ξέρω αν βαριέσαι τη φιλοσοφία όπως είπες, πάντως η ίδια μια χαρά περιέγραψες τον αυτόνομο άνθρωπο στην τελευταία ανάρτηση του blog σου. Αυτός που όπως έλεγες έχει καταλάβει και όπου χρειάζεται συγχωρέσει τον εαυτό του, ασφαλώς και μπορεί να θεωρηθεί αυτόνομος. Εφόσον μάλιστα έχει αποκτήσει και τη δυνατότητα να μπορεί να πει εν πλήρει συνειδήσει πριν κάνει το ο, τιδήποτε, 'αυτό πράγματι επιθυμώ'. ;-)
Το ρωτω με καλη διαθεση και παιρνω αφορμη απο το σχολιο της meropi: τι εννοει καποιος οταν λεει οτι βαριεται την πολλη φιλοσοφια; Μεχρι που φτανει το οριο της ανεκτικης φιλοσοφιας; Πρεπει καποιος να ειναι "ειδημων" για να ασχοληθει με αυτα που αναφερονται στο βιντεο;
Ή μηπως πολλη φιλοσοφια εννοει τα ερωτηματα που εθεσα παραπανω; :-)
Γεράσιμε θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος όσο γίνεται.
Καταρχήν ευχαριστούμε πολύ για τα βίντεο και για το θεμα που ανοίγεις.
Κατά την άποψη μου ο Καστοριάδης δεν δίνει όση σημασία χρειάζεται στους δομικούς λόγους που έκαναν την Αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία να οδηγεί σε επεκτατισμό και την δημιουργία των Αυτοκρατορικών-Συμμαχιών.
Υπό αυτή την έννοια είναι σχετικά δίκαιο πως η κριτική του είναι αυστηρότερη στο Σοβιετικό μοντέλο απ'ότι στο Αθηναϊκό.
Αυτό που θέλω όμως να εστιάσω είναι στην έννοια της άμεσης ή έμμεσης δημοκρατίας.
Κατά την γνώμη μου άμεση δημοκρατία δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει σε ομάδες μεγαλύτερες των 4 ή 5 ατόμων. Η αντιπροσώπευση είναι πανταχού παρούσα και συνεπώς ο δυισμός άμεσης vs. έμμεσης είναι εσφαλμένος και πρέπει να ξεπεραστεί.
Στο βίντεο αναφέρεστε στο πόσες φορές ξεπέρασε αυτά τα δίπολα της κληρονομημένης σκέψης αλλά εδώ δεν το έκανε κατά την γνώμη μου.
Το ζήτημα λοιπόν είναι πως θα υπάρχουν θεσμοί και δομές που θα εξασφαλίζουν αληθινή αντιπροσώπευση. Διαφάνεια, ανακλησιμότητα των αντιπροσώπων, και ό,τι άλλο σκεφτεί κανείς είναι προς αυτή την κατεύθυνση.
Και πάλι συγχαρητήρια.
βάσκες δε νομίζω πως θα μπορούσε ποτέ να γίνει σύγκριση μεταξύ Αρχαίας Αθήνας και ΕΣΣΔ. Πρόκειται για δυο εντελώς διαφορετικά πράγματα, άρα δεν έχει και κανένα νόημα να συγκρίνουμε τα όσα είπε ο Καστοριάδης για την Αρχαία Αθήνα απ' τη μια και την ΕΣΣΔ απ' την άλλη, για να δούμε που ήταν 'αυστηρότερος'. Δες αν θες και τι έλεγα στο τελευταίο σχόλιό μου στον nickstyl περί Μαρξισμού και Αρχαίας Αθηναϊκής δημοκρατίας.
Φοβάμαι επίσης ότι η φράση 'αληθινή αντιπροσώπευση' συνιστά σχήμα οξύμωρο, διότι η αντιπροσώπευση όπως έλεγε και ο Καστοριάδης, δεν αντιπροσωπεύει τίποτε άλλο από την πολιτική αυτο-αποξένωση των πολιτών.
Στην Αρχαία Αθήνα ο δήμος ασκούσε την εξουσία χωρίς 'αντιπροσώπους', οι αποφάσεις παίρνονταν με ψηφίσματα της Εκκλησίας του Δήμου και οι άρχοντες ως επί το πλείστον κληρώνονταν. Αλλά ακόμα και οι ελάχιστοι που κατ' εξαίρεση εκλέγονταν, ήταν ανακλητοί. Τις εκλογές οι αρχαίοι τις θεωρούσαν, όπως ωραία επισημαίνει ο Καστοριάδης, θεσμό αριστοκρατικό (εφόσον εκλέγει κανείς όσους θεωρεί 'άριστους').
Εν κατακλείδι, δε νομίζω ότι υφίσταται διάκριση μεταξύ άμεσης (ή απλά δημοκρατίας) και 'έμμεσης δημοκρατίας', διότι απλώς δεν υπάρχει 'έμμεση δημοκρατία' - πρόκειται νομίζω για ένα ακόμη σχήμα οξύμωρο. Κι αν επιθυμούμε να αναφερθούμε στα σύγχρονα καθεστώτα, μπορούμε να τα αποκαλέσουμε είτε φιλελεύθερες ολιγαρχίες όπως ο Καστοριάδης, είτε νομίζω αριστοκρατικά.
Γεράσιμε, θα συμφωνήσω στο πρώτο που λες. Στο επίπεδο το οποίο τα συγκρίνω είναι όμως άλλο.
Λέω απλώς πως ο Καστοριάδης τυφλωνόταν μπροστά στο ιδεώδες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και δεν έβλεπε την πρακτική της η οποία ήταν ιμπεριαλιστική σε πολλές περιπτώσεις. Αυτό δεν το πάθαινε με την Οκτωβριανή επανάσταση.
Όσον αφορά την αντιπροσώπευση, αυτό που εννοώ είναι πως όταν π.χ. στην αρχαία Αθήνα αποφάσιζαν 3001 ηλιαστές σε μία συγκεκριμένη υπόθεση τότε αντιπροσώπευανόλον τον Δήμο των Αθηναίων.
Συνεπώς η άμεση Δημοκρατία δεν είναι και τόσο άμεση τελικά.
Με άλλα λόγια: Υπάρχει μόνο μία άμεση Δημοκρατία. Αυτή στην οποία όλοι συμμετέχουν σε όλες τις αποφάσεις. Δικαστικές, Εκτελεστικές κτλ.
Αυτό είναι αδύνατον. Όλες οι άλλες είναι αντιπροσωπευτικές.
Τώρα αντιπροσώπευση από αντιπροσώπευση διαφέρει. Η κλήρωση είναι αντιπροσώπευση η οποία διασφαλίζει πως τα συμφέροντά σου και η γνώμη σου μεταφέρονται στον αντιπρόσωπο καλύτερα από την εκλογή. Εδώ θα συμφωνήσω μαζί σου.
βάσκες δε νομίζω ότι διαφωνούμε. Απλώς βλέπουμε το ίδιο πράγμα από κάποιες διαφορετικές πλευρές. Ως προς την αντιπροσώπευση, δε νομίζω ότι δυστυχώς μεταφέρεται τίποτα. Παραχωρείται μόνον το δικαίωμα λήψης αποφάσεων πάνω σε ζητήματα που μας αφορούν, σε άλλους. Τα υπόλοιπα ανήκουν σε αυτό που αποκαλούσε ο Καστοριάδης μεταφυσική της αντιπροσώπευσης*, μια μεταφυσική η οποία δυστυχώς παραμένει άθικτη και απρόσβλητη από τους σύγχρονους πολιτικούς διανοητές.
*Υπάρχει μιά μεταφυσική της πολιτικής αντιπροσώπευσης, που καθορίζει τα πάντα, χωρίς ποτέ να εκφράζεται ή να διασαφηνίζεται. Ποιό είναι εκείνο το θεολογικό μυστήριο, η αλχημική εκείνη πράξη, που έχει σαν αποτέλεσμα, μιά Κυριακή κάθε πέντε ή εφτά χρόνια, η κυριαρχία μας να γίνεται ένα ρευστό που διατρέχει όλη τη χώρα, εισχωρεί στις κάλπες και ξαναβγαίνει το βράδυ στις οθόνες της τηλεόρασης, με την όψη «αντιπροσώπων του λαού» ή του Αντιπροσώπου του λαού, του μονάρχη που φέρει τον τίτλο «πρόεδρος»; Έχουμε εδώ μιά πράξη προφανώς υπερφυσική, που ποτέ δεν έγινε προσπάθεια να θεμελιωθεί ή έστω να εξηγηθεί (Η άνοδος της ασημαντότητας, Αθήνα, Ύψιλον, 2000, σελ. 199.)
Συμφωνώ και εγώ λοιπόν με την σειρά μου Γεράσιμε.
Η μεταφορά ήταν λάθος λέξη που φανερώνει πολλά για το πόσο είμαστε ποστισμένη από την μεταφυσική αυτή.
Δημοσίευση σχολίου