Η άμεση δημοκρατία δεν πάει διακοπές

Αφορμή γι’ αυτές τις σκέψεις, ένα τριήμερο άμεσης δημοκρατίας στο ΑΠΘ που ξεκινά αύριο. Και η επιστροφή χθες των Αγανακτισμένων στο Σύνταγμα και τις άλλες αγανακτισμένες πλατείες. Η επιστροφή από τις καλοκαιρινές διακοπές. Σύνθημά τους, πριν και μετά τις διακοπές, η άμεση δημοκρατία: ένα σύνθημα που εμπνέει, γοητεύει, ξεσηκώνει. Η άμεση δημοκρατία έχει εμπνεύσει όχι μόνο τη λαϊκή συνέλευση της πλατείας Συντάγματος αλλά και τους μεγαλύτερους διανοητές, όπως τον Κορνήλιο Καστοριάδη, που τη θεωρούσε και τη μοναδική δημοκρατία που άξιζε αυτό το όνομα. Για τον Καστοριάδη η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν ήταν παρά μια ολιγαρχία που στηριζόταν στη γερά εδραιωμένη μεταφυσική της αντιπροσώπευσης, στην πεποίθηση δηλαδή ότι με κάποιον μαγικό, ανεξήγητο αλλά απόλυτα σεβαστό από τους πολίτες τρόπο, οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι ενός λαού τον ‘αντιπροσωπεύουν’. Και ότι μια φορά κάθε τέσσερα χρόνια γίνεται το θαύμα: οι αντιπρόσωποι αναβαπτίζονται στα μαγικά νερά της αντιπροσώπευσης του λαού, αναλαμβάνοντας να ανανεώσουν για τέσσερα ή πέντε ακόμη χρόνια το καθαγιασμένο στα νερά αυτά ραντεβού τους με την εξουσία. Τι θέλω να πω: η άμεση δημοκρατία αποτελεί το χαμένο δισκοπότηρο κάθε δημοκρατικής πολιτικής, κάθε δημοκρατικά σκεπτόμενου πολίτη, κάθε οραματικά σκεπτόμενου πολιτικού διανοητή. Και το μεγάλο στοίχημα είναι η υπέρβαση της μεταφυσικής της αντιπροσώπευσης, στο δίχτυ της οποίας έχουν εγκλωβιστεί οι πολίτες των σημερινών ‘δημοκρατιών’. Δίχτυ, το οποίο έχει υφανθεί από ένα πολύ γερό υλικό: λέγεται απάθεια ή κυνισμός. Λέγεται ιδιώτευση και αδιαφορία για τα ‘εν δήμω’. Το δίχτυ αυτό, το έπλεξαν αργά και συστηματικά γύρω τους οι ίδιοι οι σημερινοί πολίτες. Κάνοντας τις επιλογές τους και εμμένοντας σ’ αυτές. Επιλογές αντικοινωνικές, αντιπολιτικές και, εν τέλει, στις συνέπειές τους, αντιδημοκρατικές. Η άμεση δημοκρατία ως ιδανικό δεν μπορεί να αναστηθεί μέσα από λαϊκές συνελεύσεις επιστρέφοντας από τις διακοπές. Απαιτεί μαζικότερη, συνεπέστερη, ριζικότερη δέσμευση. Απαιτεί στράτευση. Δεν γίνεται να διεκδικείται μεταξύ καλοκαιρινών και χριστουγεννιάτικων διακοπών, να κάνει ένα διάλειμμα το Πάσχα για το σούβλισμα του οβελία και να επανέρχεται μετά του Αγίου Πνεύματος. Η άμεση δημοκρατία απαιτεί ριζική αλλαγή του τρόπου του σκέπτεσθαι κάθε πολίτη και του πώς τοποθετείται απέναντι στους συμπολίτες του και στην ίδια την πολιτεία. Πράγμα δύσκολο, αλλά όχι ανέφικτο. Η άμεση δημοκρατία απαιτεί ξήλωμα του διχτυού της απάθειας μέσα από την ύφανση ενός άλλου διχτυού δέσμευσης, που μπορεί να πλεχθεί από τους ιστούς της θανατηφόρας για τα κεκτημένα κάθε εξουσίας αράχνης που λέγεται διαδίκτυο. Και να απλωθεί. Οργανωμένα, συσπειρωμένα, συγκροτημένα. Οραματικά.