Χαμένες ευκαιρίες - αναδημοσίευση

Ένα μεγάλο στοίχημα, στην μεταπολεμική Ευρώπη, ήταν η ανασυγκρότηση, η ανασύσταση μιας κοινωνίας πολιτών στις χώρες-δορυφόρους της πρώην ΕΣΣΔ (Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών: τέσσερις λέξεις-ψέματα, έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης, διότι επρόκειτο για μια 'ένωση' επιβεβλημένη με τη βία, η οποία έλαβε χώρα στη Ρωσία μετά την περιθωριοποίηση των αρχικών σοβιέτ, των εργατικών δηλαδή συμβουλίων και μετά τη συγκέντρωση της εξουσίας στην κεντρική επιτροπή του κομμουνιστικού κόμματος, όπου ο 'σοσιαλισμός' - όπως τον καταλάβαινε ο Καστοριάδης - είχε χάσει κάθε νόημα, σε ένα πολιτικό σύστημα που πόρρω απείχε απ' το να λέγεται δημοκρατικό). Ήταν ένα στοίχημα δύσκολο, αβέβαιο, χρονοβόρο. Διότι ύστερα από δεκαετίες ανελευθερίας, καταβύθισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πώς θα περίμενε κανείς οι εκεί άνθρωποι να ξαναγίνουν άνθρωποι; Και μάλιστα, όχι μόνο άνθρωποι, αλλά πολίτες;

Την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων το 1989 ακολούθησαν σαρωτικές πολιτικές, οικονομικές, πολιτιστικές αλλαγές στις χώρες αυτές. Και η κατεύθυνση που αυτές πήραν έδειξε ότι, δυστυχώς, αυτό που οραματίζονταν οι άνθρωποι εκεί ήταν δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια επιστροφή στον καπιταλισμό, στην οικονομία της αγοράς και τη μαζική κατανάλωση που τόσο είχαν στερηθεί. Ο πολιτικός κυνισμός, η λατρεία των υλικών αγαθών, η εμπορευματοποίηση του ερωτισμού - που δυστυχώς σε κάποιες απ' αυτές τις χώρες όπως και στην ίδια τη Ρωσία βρήκε πρόσφορο, 'παρθένο' έδαφος, μετατρέποντας τις σε εξαγωγείς λευκής σαρκός -, πήραν γοργά τη θέση του φόβου και της ανελευθερίας που επικρατούσαν πριν. Όλα αυτά σημαίνουν ότι χάθηκε το στοίχημα; Οπωσδήποτε χάθηκε μια μοναδική, ανεπανάληπτη ευκαιρία να δημιουργηθεί εκεί, μετά το σαρωτικό '89, κάτι καινούργιο. Κάτι άλλο.

Ένα άλλο στοίχημα που θα μπορούσε να είχε μπει ήταν η δημιουργία, στην Ελλάδα, μιας κοινωνίας πολιτών, απαρτιζόμενης από συνειδητοποιημένους πολίτες και όχι πελάτες δυο μεγάλων κομμάτων εξουσίας και του κράτους που αυτά είχαν στα χέρια τους - πελάτες που εδώ και δυο χρόνια βλέπουμε να απεργούν, να κάνουν καταλήψεις, να κλείνουν δρόμους, να απειλούν και να βρίζουν ζητώντας από την ‘εταιρεία’ που λέγεται ελληνικό κράτος και που ετοιμάζεται να βαρέσει κανόνι τα ‘κεκτημένα’ τους. Αλλά το στοίχημα αυτό ποτέ δεν τέθηκε ως τέτοιο. Όπως και στις πρώην κομμουνιστικές χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, αυτό που έπιασε γερές ρίζες στην χώρα αυτή των διορισμών και των επιδομάτων, των κλειστών επαγγελμάτων και του κρατικοδίαιτου επιχειρείν, ήταν ένας παρακμιακός, μαϊμουδίστικος καπιταλισμός της μαζικής κατανάλωσης, της μαζικής τηλεόρασης, της πολιτικής απάθειας, της νυχτερινής πίστας, του iPhone. Χωρίς τις παραμικρές θεσμικές ή άλλες δικλείδες ασφαλείας που θα προστάτευαν τη χώρα από την ολική κατάρρευση, που θα άπλωναν ένα δίχτυ ασφαλείας κάτω απ' τα πόδια της, σε περίπτωση που αυτός ο τυφλοσούρτης την έβγαζε στον γκρεμό.

H Ελλάδα ήταν μια ακόμη χαμένη ευκαιρία να γεννηθεί στην προικισμένη με ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες, με μπόλικα πακέτα Ντελόρ και Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, με εκατομμύρια θαυμαστές ανά την υφήλιο λόγω του ένδοξου αρχαίου παρελθόντος της χώρα κάτι άλλο. Κάτι που θα ξέφευγε από την αυστηρή προτεσταντική ηθική των Βορειοευρωπαίων. Αλλά και από την ενθουσιώδη, άνευ όρων επιστροφή στις αγκάλες του καπιταλισμού των στερημένων Κεντροευρωπαίων. Κάτι τo αληθινά θαυμάσιο.

ΥΓ: Aναδημοσιεύεται ως ανταπόκριση σε αυτό.