Ένα διαφορετικό απόγευμα

Αφού σήμερα ένιωσα καλύτερα, βλέποντας ότι η χθεσινή γαστρεντερίτιδα με εγκαταλείπει, πήγα στον ΙΑΝΟ για το «φάκελο» που σας έλεγα με φωτογραφίες και άλλο υλικό από την παρουσίαση, τον περασμένο Δεκέμβρη, στο χώρο αυτό ενός βιβλίου μου για τον Κορνήλιο Καστοριάδη. Παρουσίαση όχι μόνο του βιβλίου αλλά συνοπτικά και του ίδιου του Καστοριάδη. Σκέφτηκα μάλιστα να τηρήσω και την υπόσχεση - ή απειλή - να ανεβάσω και μια φωτογραφία. Στην οποία φωτογραφία ο οικοδεσπότης σας βρίσκεται δεύτερος από αριστερά. Πρώτος από αριστερά ο Γιώργος Οικονόμου, δίπλα μου η Αλεξάνδρα Δεληγιώργη και δίπλα της η υπεύθυνη για τις εκδηλώσεις του βιβλιοπωλείου, η Αναστασία. Όπως έλεγα, η εκδήλωση έγινε στις είκοσι του περασμένου Δεκέμβρη, δηλαδή την ίδια μέρα που ο πρώην γενικός γραμματέας του ΥΠΠΟ… σάλταρε. Αν μη τι άλλο λοιπόν, ήταν παρήγορο ότι αρκετοί άνθρωποι ήρθαν εκείνο τ’ απόγευμα στην εκδήλωση - είχαμε και όρθιους! - , αντί να στηθούν εμπρός στις τηλεοράσεις, προκειμένου να παρακολουθήσουν την ίδια ώρα το πρώτο από πολλά επεισόδια μιας γκρίζας - ή ροζ ή κίτρινης - μιντιακής σαπουνόπερας. Μιας σαπουνόπερας, που βλακωδώς καθήλωσε στις τηλεοράσεις τους νεοέλληνες για αρκετούς μήνες. Και αντ’ αυτής, προτίμησαν να κουβεντιάσουν για ζητήματα που ουδεμία σχέση είχαν με τη… Ζαχοπουλιάδα. Προτιμώντας, για ένα απόγευμα, μια άλλου είδους κουβέντα από αυτές των τηλεπαραθύρων. Γυρνώντας τις πλάτες τους στις καθημερινά προβαλλόμενες αυτές τηλεμαχίες, με τους βρυχηθμούς, τους αλαλαγμούς και τους φτηνούς, διάτρητους παλικαρισμούς τους. Την εκδήλωση την είχα προτείνει στον ΙΑΝΟ με κύρια αφορμή τα δέκα χρόνια από το θάνατο του πολύ σημαντικού αυτού διανοητή. Αλλά και διότι, στα τέσσερα περίπου χρόνια που ζω στη Θεσσαλονίκη, διαπίστωσα μια σχετική έλλειψη, έως πλήρη ανυπαρξία θα έλεγα, τέτοιου είδους εκδηλώσεων. Εκδηλώσεων, δηλαδή, που να αφορούν στη σύγχρονη σκέψη αλλά και σε προβλήματα της εποχής μας.

Και δυο λόγια για το τιμώμενο πρόσωπο εκείνης της βραδιάς: Έλληνας, Ευρωπαίος και παγκόσμιος, ο Καστοριάδης καθίσταται διαρκώς σημαντικότερος και πιο επίκαιρος στη σύγχρονη αγορά ιδεών. Κορυφαίας σπουδαιότητας υπήρξαν τόσο ο βίος όσο και το ρηξικέλευθο έργο, αυτού του διάσημου «αυτοεξόριστου» Έλληνα. Ο Καστοριάδης ανέλαβε ιδιαίτερα σημαντική δράση, αρχικά περισσότερο πολιτική και στη συνέχεια βαθύτατα πνευματική πρώτα στην Ελλάδα (1922-1945) κι έπειτα, μέχρι το τέλος του βίου του, στη Γαλλία (1945-1997), πάντα σε ριζική αντίθεση με τις παραδοσιακές και καθιερωμένες αντιλήψεις περί ανθρώπου, πολιτικής και ιστορίας. Βαθύτατα ανθρωπιστής και ριζικά ανθρωποκεντρικός διανοητής, βασίστηκε ιστορικά στα άλματα του ανθρώπινου πνεύματος προς την αυτοσυνείδησή του ως δημιουργού, αρχικά στην Αρχαία Ελλάδα και αργότερα, από την Αναγέννηση και ύστερα στον δυτικό πολιτισμό, προκειμένου να στρέψει την προσοχή μας στον ίδιο τον άνθρωπο ως Δημιουργό. Η σκέψη του κινήθηκε με άνεση τόσο σε παραδοσιακές περιοχές της φιλοσοφίας όπως η οντολογία, όσο και στις πολιτικές επιστήμες, στην ψυχανάλυση και την κοινωνιολογία. Άνοιξε πλήθος καινούργιων και σημαντικότατων ερωτημάτων και δυνατοτήτων για τη σκέψη πάνω στο σύγχρονο άνθρωπο, την πολιτική και τη δημοκρατία, την ψυχή και την κοινωνία. Όμως, οι ερωτήσεις κι οι δυνατότητες που άνοιξε ο Καστοριάδης παραμένουν, προς το παρόν, ως επί το πλείστον ανεξερεύνητες και ανεκμετάλλευτες. Διότι, για να χρησιμοποιήσω μια διάσημη στην Ελλάδα φράση του, η άνοδος της ασημαντότητας φοβάμαι ότι επηρέασε και τη σύγχρονη σκέψη.