Η κουρασμένη τέχνη

Claude Monet, Impression, soleil levant, 1872

Θυμήθηκα, με αφορμή την πολύ πρόσφατη Έκθεση 'Bodies' στην 'Τεχνόπολη' του Δήμου Αθηναίων, ένα περίφημο απόσπασμα του Καστοριάδη, στο οποίο υπενθύμιζε ότι δεν υπήρχε, στο Μιλάνο, στην εποχή του Da Vinci, ούτε μια γκαλερί. Ενώ σήμερα, στο Μανχάταν, υπάρχουν κυριολεκτικά χιλιάδες. Και αναρωτιόταν, τι πουλάνε όλες αυτές οι γκαλερί; Μπορούμε ακόμη να αναρωτηθούμε, τι πουλάνε όλοι οι γνωστοί ή άγνωστοί μας τεχνοχώροι, τα bazaars, οι κάθε λογής 'αίθουσες τέχνης' στις μέρες μας; Πουλάνε νομίζω μια τέχνη που, σε αντίθεση με τους μεγάλους στην ιστορία της παγκόσμιας τέχνης, για να φτάσει να εκτιμήσει και να την απολαύσει κανείς πρέπει να πάει να τη βρει 'υποψιασμένος', προετοιμασμένος, 'διαβασμένος', να ξέρει πολλά γύρω απ’ αυτή, να την έχει μελετήσει καλά. Αλλιώς δυσκολεύεται πολύ να συλλάβει το όποιο μεγαλείο της ή αδυνατεί κάποιες φορές ακόμη και να την κατανοήσει. Αλλά τέχνη δυσνόητη, κατ’ εμέ, δεν μπορεί να ονομαστεί τέχνη. Μπορούμε να την αποκαλέσουμε σπουδή, πειραματισμό, παιχνίδι, ιδιοτροπία. Όμως γεγονός παραμένει, ότι τέχνη που απαιτεί μελέτη και γνώσεις για την κατανόησή της αποτελεί, για μένα τουλάχιστο, μεγάλη αντίφαση, αξεπέραστη παραδοξότητα. Ιδίως μάλιστα αν θέλει να λέγεται και 'μεγάλη'. Γιατί όσο μεγαλύτερη η τέχνη, τόσο σε αρπάζει απ’ τα μάτια και απ’ όλες σου τις αισθήσεις και δε σ’ αφήνει, τόσο το δέος εμπρός της σε καθηλώνει και σε στοιχειώνει, ακόμα κι αν δεν την καταλαβαίνεις. Αιφνιδιαστικά, όχι κατόπιν προετοιμασίας. Αρπακτικά, όχι κατόπιν συνεννοήσεως. Ετσιθελικά, όχι παρακλητικά. Κουρσεύοντας, όχι ξενίζοντας. Επειδή λοιπόν όποτε συναντήθηκα με σύγχρονους καλλιτέχνες μέσω των δημιουργημάτων τους ένιωσα, τις περισσότερες φορές, ότι πήγα σ' ένα επαγγελματικό ραντεβού απροετοίμαστος αντί σ' ένα ερωτικό ραντεβουδάκι όπως νομίζω θα ’πρεπε, θυμήθηκα και τα λόγια του Σεφέρη, που αν και κουβαλάνε στις πλάτες τους δεκαετίες, όσο περνά ο καιρός γίνονται νομίζω και πιο επίκαιρα:

Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί

ετούτη η χάρη.

Γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές

που σιγά-σιγά βουλιάζει

και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε

από τα μαλάματα το πρόσωπό της

κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η

ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.