Κατοχές και κατοχές

Έχω αυτές τις μέρες στα χέρια μου και ξεφυλλίζω το Ημερολόγιο Κατοχής του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, που εκτός από πολιτικός, διακρίθηκε περισσότερο θα έλεγα ως παραγωγικότατος πνευματικός δημιουργός. Περιγράφει, στις σελίδες του Ημερολογίου του, συναντήσεις, γεύματα, σχεδιασμούς, διπλωματικούς χειρισμούς, κρίσιμες επαφές με Βρετανούς, Αμερικανούς, Σοβιετικούς, κατά τα χρόνια της εξορίας της τότε ελληνικής κυβέρνησης, όσο η Ελλάδα βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή, στο Κάιρο της Αιγύπτου. Πολλά και ενδιαφέροντα εξιστορεί, που αφήνουν αρκετά διδάγματα και για τη σημερινή πολιτική ζωή. Θα ήθελα να σταθώ σε ένα σημείο ιδιαίτερα, όπου λέει χαρακτηριστικά, αναφερόμενος στις συνεννοήσεις μεταξύ Φιλελεύθερων και Κομμουνιστών στο Κάιρο, προκειμένου να σχηματιστεί μια κυβέρνηση που θα τους περιελάμβανε όλους, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η περαιτέρω πολιτική πολυδιάσπαση της Ελλάδας, που θα οδηγούσε εν τέλει στον Eμφύλιο: ‘Στην προτελευταία συνάντησή μου με τον Βενιζέλο [τον Σοφοκλή Βενιζέλο, γιο του Ελευθερίου Βενιζέλου, ηγετική φυσιογνωμία των Φιλελεύθερων] άκουσα από τα χείλη του τη φράση: “Αν πάω εγώ να συναντήσω τον Μπακιρτζή [αντιπρόσωπο του ΕΑΜ], δεν μπορεί να μην επηρεασθεί και να μη συνεννοηθούμε”!’ Και σχολιάζει, ο παλαιότερα Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Κανελλόπουλος, τη φράση αυτή ως εξής: ‘Δεν χωράνε στα μυαλά των πιο πολλών γενικεύσεις και έννοιες. Όλα τα ανάγουν σε πρόσωπα ή σε σύμβολα του παρελθόντος. Και με τέτοια τραγική ανεπάρκεια κοινωνιολογικής σκέψης τάσσονται ν’ αντιμετωπίσουν υπεύθυνα τις πιο πολύπλοκες και πιο σημαντικές στιγμές που πέρασε ποτέ η ζωή της Ελλάδος και της Ευρώπης’ (η έμφαση δική μου).

Ορμώμενος από το παραπάνω απόσπασμα, θα έλεγα ότι και οι σημερινοί μας πολιτικοί, ακόμη και οι γνωστοί κληρονόμοι βαρύγδουπων πολιτικών ονομάτων ή ιδίως αυτοί, με παρόμοια τραγική ανεπάρκεια πολιτικής και κοινωνιολογικής σκέψης πορεύονται. Αδυνατούν να συναρμολογήσουν αφηρημένες σκέψεις, να διατυπώσουν βαθυστόχαστες κρίσεις και φυσικά να παρουσιάσουν πνευματικό έργο συγκρίσιμο με αυτό ενός Κανελλόπουλου. Διότι ούτε την απαιτούμενη πνευματική κατάρτιση διαθέτουν, ούτε το επίσης απαραίτητο ηθικό ανάστημα, ούτε θα έλεγα και την ψυχραιμία να σταθούν έξω από τις περιστάσεις της στιγμής για να διατυπώσουν κρίσεις και απόψεις διαχρονικές. Προκαλεί αν μη τι άλλο θλίψη η διαπίστωση ότι, αν και πέρασαν περισσότερα από εξήντα χρόνια από τις ημέρες εκείνες που η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της, εν μέσω Β' Παγκοσμίου Πολέμου και υπό συνθήκες γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα, η σημερινή κυβέρνηση, παρότι ούτε Γερμανούς στρατιώτες έχει να αντιμετωπίσει ούτε και να αποτρέψει έναν καταστρεπτικό εμφύλιο πόλεμο που πλησιάζει απειλητικά, παλεύει κι αυτή να πατήσει στα πόδια της. Αν και βρισκόμαστε εδώ και δεκαετίες σε καιρό ειρήνης και τα πάθη του εμφυλίου πολέμου έχουν από καιρό κατασιγαστεί, οι βραχύσωμοι πνευματικά πολιτικοί μας φαίνονται να αδυνατούν να αρθούν στο ύψος των εκάστοτε περιστάσεων. Και εξακολουθούν να κινούνται στα στενά πλαίσια προσωπικών αντιδικιών, συμπαθειών και αντιπαθειών, ανίκανοι να αρθρώσουν έναν άλλο λόγο, αξιοπρεπή, συγκροτημένο, στέρεο. Τότε η Ελλάδα βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή. Σήμερα μοιάζει να βρίσκεται, για μια ακόμη φορά, υπό την κατοχή κοντόφθαλμων, περιορισμένων δυνατοτήτων πολιτικών.