Παραδομένοι στην παράδοση

Μιλώντας για την Αγγλία, θυμήθηκα και τα poppies. Τι είναι τα poppies; Είναι κάτι πλαστικές παπαρουνίτσες που φοράνε οι Άγγλοι στο πέτο κάθε φθινόπωρο, εκεί γύρω στο Νοέμβριο, ενθυμούμενοι τους νεκρούς των δυο Παγκοσμίων Πολέμων. Είναι μια παράδοση που συνεχίζεται αδιάκοπα, συνδέοντας νοητά τις νέες γενιές με τις παλιότερες μέσα από την κοινή τους ευαισθητοποίηση για όσους χάθηκαν στα πεδία των μαχών, υπενθυμίζοντας στους νεότερους πόσο κόστισε σε ανθρώπινο αίμα η σημερινή τους ευημερία. Με αφορμή τα poppies σκέφτομαι και τις διάφορες ελληνικές παραδόσεις, που, ιδίως στην επαρχία – αλλά και στις αθηναϊκές γειτονιές, αν σκάψει κανείς κάτω από την επιφάνεια του απρόσωπου, σύγχρονου lifestyle – τηρούνται ευλαβικά: από παραδοσιακές μαγειρικές μέχρι παραδοσιακές στολές, από παραδοσιακά τραγούδια μέχρι κάθε είδους δραστηριότητες, επαγγέλματα, χόμπι, συνήθειες, ήθη και έθιμα που επιβιώνουν κατά… παράδοση, σε κλειστές επαρχιακές μικροκοινωνίες ανά την Ελλάδα που ζουν σε στενή σχέση με το παρελθόν τους. Και σκέφτομαι ότι όταν μια κοινωνία αντιμετωπίζει ένα προβληματικό παρόν, όταν βλέπει το μέλλον της ακόμα πιο αβέβαιο και θολό, τόσο περισσότερο προσηλώνεται στο παρελθόν της, τόσο γαντζώνεται από τα περασμένα της μεγαλεία, τόσο τιμά και αφιερώνεται στις παραδόσεις της και τη σχολαστική τήρησή τους. Νομίζω ότι στην Ελλάδα αυτό συμβαίνει σε τέτοιο βαθμό που ο τρόπος ζωής σε πολλές επαρχιακές μικροκοινωνίες θα μπορούσε να ονομαστεί παρελθοκεντρικός, από τη στιγμή που το κέντρο βάρους των ενδιαφερόντων, των επιδιώξεων, των φιλοδοξιών τους βρίσκεται σταθερά στο παρελθόν, από την ώρα που το βλέμμα τους παραμένει στραμμένο εκεί. Και δε λέω, καλές οι παραδόσεις και η συνέχισή τους, αλλά μήπως θα έπρεπε να αντιμετωπίζουμε με ανάλογη σοβαρότητα και σεβασμό όχι μόνο το παρελθόν, αλλά το παρόν και το μέλλον μας; Μήπως η περιφρόνηση, ο παραγκωνισμός του παρόντος για χάρη ενός γιγαντωμένου παρελθόντος δεν οδηγεί παρά σε μια στείρα, άγονη σχέση μαζί του; Καλός ο σεβασμός στους νεκρούς δε λέω και σχετικά εύκολος ως καθήκον μια και ως νεκροί δεν έχουν και ιδιαίτερες απαιτήσεις, μήπως όμως οφείλουμε και σεβασμό στους ζώντες και ιδίως τους νέους; Όταν τους αποστερούμε από ευκαιρίες να καινοτομήσουν, να αναδειχθούν με τις ικανότητές τους, να δημιουργήσουν, να εργαστούν με όρεξη και αξιοπρέπεια, να ζήσουν σε μια κοινωνία όχι ραχατλίδικη αλλά υγιή, φοβάμαι ότι δεν τους τιμούμε και πολύ. Στην Αγγλία τα poppies μοιάζουν να αποτελούν μια υγιή παρένθεση μνήμης σε μια κοινωνία δυναμική, που κοιτάζει μπροστά με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία, πατώντας γερά στα πόδια της. Στην Ελλάδα αντιθέτως η παρένθεση αυτή που λέγεται παράδοση έχει διογκωθεί, καταπίνοντας και καταπνίγοντας με την αυταρχική της παρουσία δυνατότητες, ευκαιρίες, οραματισμούς. Αν θέλουμε να βγούμε από το σημερινό μας τέλμα καλό θα ήταν νομίζω να δοκιμάσουμε να απαγκιστρωθούμε από το καταφύγιο που λέγεται παρελθόν, να απογαλακτιστούμε από τους ένδοξους προγόνους, να τολμήσουμε να κοιτάξουμε το παρόν μας κατάματα, δίχως ωραιοποιήσεις και υπεκφυγές. Μπορούμε;