Μια συνάντηση που άφησε ερωτηματικά

Σήμερα το πρωί βρισκόμουν στην Αρχαία Αγορά, στην Εταιρεία Φίλων Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Πήγα εκεί – σε ένα παλιό, με εκκρεμή μερεμέτια διώροφο οίκημα, λιτό εσωτερικά, με λιγοστά, απλά έπιπλα και μουτζουρωμένο εξωτερικά από κάποια οργισμένα νιάτα – για να γνωρίσω από κοντά την επί 35 χρόνια ιδιαιτέρα γραμματέα του: μια γυναίκα που βρισκόταν όλα αυτά τα χρόνια στο πλάι του ως η στενότερή του συνεργάτιδα και η οποία στις μέρες μας εξακολουθεί να εργάζεται εκεί, εθελοντικά, παρότι έχουν ήδη περάσει 23 χρόνια από το θάνατό του. Βρέθηκα εκεί διότι θεωρώ σπάνια περίπτωση τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, έναν πολιτικό που διακρίθηκε όχι για το πόσα αγάλματα του στήθηκαν σε πάρκα και πλατείες ή πόσοι δρόμοι πήραν το όνομά του, ούτε για το πόσες φορές γέμισε την Πλατεία Συντάγματος με σημαιοφόρους οπαδούς του κόμματός του, αλλά για το τεράστιο συγγραφικό του έργο. Ασχέτως και πέρα από το αν διαφωνεί κανείς – όπως διαφωνώ εγώ – με κάποιες απόψεις του, δεν μπορεί παρά να σταθεί και να συλλογιστεί, ιδίως μετά από μια συνάντηση όπως αυτή που είχα σήμερα, αν υπάρχει και στην εποχή μας γόνιμο έδαφος για να εμφανιστούν και να διακριθούν, στον δημόσιο βίο μας, πολιτικοί με την προσωπικότητα ενός Κανελλόπουλου. Τι εννοώ; Εννοώ πολιτικούς που δεν θα τους ξέρουμε με τα μικρά τους ονόματα σαν να πρόκειται για τα παιδιά της διπλανής πόρτας, που δεν θα λαϊκίζουν δηλαδή, αλλά θα αποτελούν υποδείγματα αρετής – ναι, υπάρχει ακόμα αυτή η λέξη, που στην εποχή μας περισσότερο στα λεξικά τη βρίσκουμε –, αξιοπρέπειας, πνευματικής καλλιέργειας. Πολιτικούς που θα ακολουθούν μια ωραία ρήση που άρεσε στον Κανελλόπουλο: ότι ο εαυτός μας αποτελεί πολύ φτωχό πεδίο δράσης. Πολιτικούς που δεν θα κυνηγούν αξιώματα, υπουργεία ή υφυπουργεία, αλλά θα επιδιώκουν την καλυτέρευσή τους ως ανθρώπων μέσα από την ενασχόλησή τους με τα κοινά. Αναρωτήθηκα επιπλέον, σε αυτά τα πλαίσια και όσο κουβεντιάζαμε, ποια ιδιαιτέρα γραμματέας σημερινού πολιτικού θα παρέμενε, περισσότερα από 20 χρόνια μετά το θάνατό του, πιστή σ’ αυτόν, προσφέροντας τον εαυτό της εθελοντικά σε καθημερινή σχεδόν βάση σε μια Εταιρεία Φίλων του. Την απορία μου αυτή τη μοιράστηκα μαζί της, αλλά η ίδια το θεωρούσε τόσο αυτονόητο, που δεν είχε κάτι να πει. Όταν την άφησα, κρατούσα στα χέρια μου τέσσερα βιβλία που μου είχε χαρίσει: δυο δικά της και δυο γύρω από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Και με αυτή την τελευταία αφορμή αναρωτήθηκα, πόσοι άραγε από τους σημερινούς πολιτικούς – πόσο δε οι ιδιαίτερες γραμματείς τους – θα αφήσουν πνευματικό έργο πίσω τους – έργο, μάλιστα, αξιόλογο που να αντέχει στο χρόνο –, όταν σβήσουν τα φώτα της πολιτικής δημοσιότητας γύρω τους; Ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να βρω έστω και έναν. Δυστυχώς γι’ αυτούς και περισσότερο για μας.