Κακίες

Ξεφυλλίζοντας όπως έλεγα αυτές τις μέρες το Δοκίμιο για την Αμερική του Γιώργου Θεοτοκά, έπεσα και πάνω στις εντυπώσεις του από τα αμερικανικά πανεπιστήμια. Και κάπου μ’ έπιασε στεναχώρια, συγκρίνοντας μελαγχολικά τα αμερικανικά πανεπιστήμια όπως τα περιέγραφε με τα σημερινά ελληνικά των κομματικών νεολαιών, των καταλήψεων και εγκαταλείψεων. Το Πανεπιστήμιο στην Αμερική είναι ένας θεσμός με πολύ πλατύτερο περιεχόμενο παρά στην Ευρώπη, λέει ο Θεοτοκάς. Είναι μια οργανωμένη κοινότητα, όπου, κατά μέγα μέρος, κατοικούν οι φοιτητές. Πολύ συχνά το κτιριακό και φυσικό του περίγυρο είναι αληθινά ωραίο, κατάλληλο για να δίνει χαρά στην ψυχή κι ισορροπία στο μυαλό. Περιέχει μιαν εκκλησία που τη χρησιμοποιούν όλα τα χριστιανικά δόγματα, ένα ή περισσότερα θέατρα, μουσεία, βιβλιοθήκες, ορχήστρες, χορωδίες, αίθουσες για διαλέξεις και για εκθέσεις, λέσχες, στάδια, γυμνάσια, πάρκα. Η ακτινοβολία του είναι μεγάλη. Είναι κέντρο πνευματικής και καλλιτεχνικής κίνησης όχι μόνο για τους σπουδαστές του, μα και για την πόλη όπου εδρεύει.

Η σχέση των καθηγητών και των φοιτητών είναι φιλική, συντροφική. Δεν είναι σπάνιο να τους δει κανείς να παίζουν μαζί σαν συνομήλικοι. Φαίνεται πως το ιδανικό των οργανισμών αυτών δεν είναι να επιβάλουν στους τροφίμους τους, από καθέδρας, ιδέες και τρόπους του σκέπτεσθαι, αλλά να πλουτίσουν την ατομικότητά τους και να της δώσουν τα μέσα ν’ αναπτύξει την πρωτοβουλία της στον κόσμο του πνεύματος και, επίσης, στην περιοχή της κοινωνικής δράσης. Το Πανεπιστήμιο δεν είναι μονάχα εκπαιδευτήριο, αλλά και μια μικρή πρότυπη πόλη, σαν πρόπλασμα της μεγάλης κοινωνίας όπου πρόκειται να ζήσουν οι νέοι. Είναι όμως ένα πρόπλασμα εξαιρετικά ευχάριστο κι αγαπητό, που το αναπολούν σ’ όλην τη ζωή τους με νοσταλγία, το παρακολουθούν με στοργή κι είναι πάντα πρόθυμοι να του προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και την οικονομική τους ενίσχυση, αν μπορούν.

Για σταθείτε όμως. Ξάφνου συνειδητοποίησα ότι με μικρές μόνον αλλαγές όλα αυτά ισχύουν ΚΑΙ για τα σημερινά ελληνικά πανεπιστήμια. Το Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα λοιπόν είναι ένας θεσμός με πολύ πλατύτερο περιεχόμενο παρά στην Ευρώπη. Είναι μια οργανωμένη κοινότητα, όπου, κατά μέγα μέρος, κατοικούν διάφοροι κατά καιρούς καταληψίες. Πολύ συχνά το κτιριακό και φυσικό του περίγυρο είναι αληθινά άσχημο, κατάλληλο για να χαρίζει μιζέρια στην ψυχή κι ανισορροπία στο μυαλό. Περιέχει εγκαταστάσεις που τις χρησιμοποιούν όλα τα κομματικά δόγματα για τις νεολαίες τους, ένα ή περισσότερα θέατρα των μαχών όταν γίνονται ταραχές, μουσεία στα οποία θαυμάζουμε τον θεσμό του ασύλου, βιβλιοθήκες, χορωδίες φοιτητών που φωνάζουν για τα «δίκαια αιτήματά τους», αίθουσες για διαλέξεις και για εκθέσεις, κομματικές λέσχες, στάδια, γυμνάσια, πάρκα. Η ακτινοβολία του είναι μεγάλη. Είναι κέντρο πνευματικής και καλλιτεχνικής κίνησης αλλά και διακίνησης ουσιών – άσυλο γαρ – όχι μόνο για τους σπουδαστές του, μα και για την πόλη όπου εδρεύει.

Η σχέση των καθηγητών και των φοιτητών παραείναι φιλική, συντροφική μέχρι αηδίας. Δεν είναι σπάνιο να τους δει κανείς να παίζουν ξύλο. Φαίνεται πως το ιδανικό των οργανισμών αυτών δεν είναι να επιβάλουν στους τροφίμους τους, από καθέδρας, ιδέες και τρόπους τους σκέπτεσθαι, αλλά να πλουτίσουν την ατομικότητά τους και να της δώσουν τα μέσα ν’ αναπτύξει την πρωτοβουλία της στον κόσμο της κομματοκρατίας, της διαπλοκής και των εύκολων διαδηλώσεων και, επίσης, στην περιοχή της κομματικής δράσης. Το Πανεπιστήμιο δεν είναι μονάχα εκπαιδευτήριο, αλλά και μια μικρή πρότυπη πόλη, σαν πρόπλασμα της μεγάλης κοινωνίας όπου πρόκειται να ζήσουν οι νέοι. Είναι όμως ένα πρόπλασμα εξαιρετικά ευχάριστο κι αγαπητό, που το αναπολούν σ’ όλην τη ζωή τους με νοσταλγία, το παρακολουθούν με στοργή κι είναι πάντα πρόθυμοι να του προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και την οικονομική τους ενίσχυση, αν μπορούν.