Η εποχή της κλειδαρότρυπας

Αφορμή αυτής της ανάρτησης στάθηκε ένα σημερινό άρθρο στο ΒΗΜΑ για τον μεγαλύτερο Γερμανό διανοητή του περασμένου αιώνα – και για πολλούς μεγαλύτερο διανοητή γενικότερα του 20ου αιώνα –, τον Μάρτιν Χάιντεγκερ. Το άρθρο τιτλοφορείται «Χάιντεγκερ: Ο μέγιστος των στοχαστών, ο ελάχιστος των ανθρώπων» και παραπέμπει βεβαίως στην πασίγνωστη συμπάθεια του μεγάλου φιλοσόφου για τον ναζισμό, στο μεγάλο αυτό σκάνδαλο της ζωής του. Το άρθρο αυτό με οδήγησε, για μια ακόμη φορά, στο συμπέρασμα ότι λόγω πνευματικής οκνηρίας, λόγω έλλειψης φιλέρευνου πνεύματος και φιλομάθειας, στην εποχή μας – εποχή της ευκολίας – πρώτα θα γνωρίσουμε και θα μιλήσουμε για την προσωπική ζωή, για τις πολιτικές ή σεξουαλικές προτιμήσεις ενός μεγάλου στοχαστή και μόνο εν συνεχεία θα γνωρίσουμε – ΑΝ ποτέ γνωρίσουμε – το έργο του. Έχω προσωπικά γνωρίσει ουκ ολίγους ανθρώπους που μόλις ακούν το όνομα Χάιντεγκερ δηλώνουν τη φρίκη τους για τον ασπασμό του ναζισμού εκ μέρους του, χωρίς όμως να έχουν διαβάσει μια γραμμή από τα γραπτά του. Ή άλλους, που αναφερόμενοι με μεγάλη οικειότητα στον «Κορνήλιο» (Καστοριάδη) – σα να έπαιζαν μαζί του καρπαζιές στα Αθηναϊκά ή αργότερα στα Παρισινά στενά – θα μιλήσουν με τεράστια ευκολία για όσα μπορεί να έχει αρπάξει το αυτί τους για την προσωπική του ζωή ή τις πολιτικές του προτιμήσεις, χωρίς να έχουν πολυανοίξει τα βιβλία του. Εξίσου εύκολα θα αναφερθούν πολλοί που έχουν τελευταίως γνωρίσει τον Νίτσε μέσα από τα δημοφιλή βιβλία του Ίρβιν Γιάλομ, στη χαρακτηριστικά μοναχική προσωπική ζωή του μεγάλου φιλοσόφου ή σε διάφορα επεισόδια της ζωής του και το πώς βυθίστηκε στην παράνοια χωρίς να έχουν ποτέ στη ζωή τους ανοίξει ένα βιβλίο του, χωρίς να έχουν διαβάσει ΕΝΑΝ από τους περίφημους αφορισμούς του. Κατά παρόμοιο τρόπο και με αφοπλιστική ευκολία θα μιλήσουν άλλοι για την ομοφυλοφιλία του Βίτγκενσταϊν χωρίς να έχουν ιδέα για το έργο του, για τον «δάσκαλο» Αριστοτέλη ή για τον «μεγάλο» Πλάτωνα χωρίς να έχουν την παραμικρή σε βάθος αντίληψη περί τίνος πρόκειται και έχοντας χάσει κάθε επαφή με την αρχαιοελληνική σκέψη από τα σχολικά τους χρόνια και ύστερα, για τον «σχολαστικό» Καντ που οι νοικοκυρές του Κένιγκσμπεργκ ρύθμιζαν τα ρολόγια τους με την απογευματινή του βόλτα χωρίς να ξέρουν το παραμικρό για το έργο του κομβικού αυτού στην ιστορία της Δυτικής σκέψης διανοητή, για το τι έλεγε ο τόσο παρεξηγημένος Μαρξ χωρίς ποτέ να έχουν διαβάσει έστω μια αράδα από το ογκώδες έργο του. Πρώτα θα μάθουμε κάθε λεπτομέρεια της προσωπικής ζωής τους, μέσα από λεπτομερείς και «πιπεράτες» βιογραφίες που τόσο της μοδός έγιναν τα τελευταία χρόνια και μόνο πολύ αργότερα, όταν και ΑΝ βρούμε το χρόνο, θα ψάξουμε να βρούμε τι τελικά είπαν, θα αναζητήσουμε δηλαδή τον λόγο για τον οποίο τόσο μας απασχολούν, εμάς και τους ακάματους βιογράφους, οι ζωές τους. Μοιάζει σα να έχει διαχυθεί η κουτσομπολίστικη υποκουλτούρα των μεσημεριανών τηλεοπτικών εκπομπών στην καθημερινότητά μας, έχοντας διαβρώσει ακόμη και τις ευγενέστερες όψεις της. Φτάσαμε να γνωρίζουμε τα ροζ ή όποιου άλλου χρώματος μικρά ή μεγάλα μυστικά των μεγάλων του Δυτικού πνεύματος χωρίς να ξέρουμε το παραμικρό για τη σκέψη τους. Ειλικρινά, την επόμενη φορά που θα πέσω επάνω σε έναν ακόμη παλιό γνώριμο του «Κορνήλιου» θα τον ρωτήσω τι παιχνίδια έπαιζαν με τον παιδικό του φίλο και μεγάλο διανοητή στα Αθηναϊκά δρομάκια, όταν μεγάλωναν παρέα στις αρχές της δεκαετίας του ’30.

ΥΓ: Στη φωτογραφία, ο «μοναχικός» Νίτσε.