15 Φεβ 2009

Η εποχή της κλειδαρότρυπας

Αφορμή αυτής της ανάρτησης στάθηκε ένα σημερινό άρθρο στο ΒΗΜΑ για τον μεγαλύτερο Γερμανό διανοητή του περασμένου αιώνα – και για πολλούς μεγαλύτερο διανοητή γενικότερα του 20ου αιώνα –, τον Μάρτιν Χάιντεγκερ. Το άρθρο τιτλοφορείται «Χάιντεγκερ: Ο μέγιστος των στοχαστών, ο ελάχιστος των ανθρώπων» και παραπέμπει βεβαίως στην πασίγνωστη συμπάθεια του μεγάλου φιλοσόφου για τον ναζισμό, στο μεγάλο αυτό σκάνδαλο της ζωής του. Το άρθρο αυτό με οδήγησε, για μια ακόμη φορά, στο συμπέρασμα ότι λόγω πνευματικής οκνηρίας, λόγω έλλειψης φιλέρευνου πνεύματος και φιλομάθειας, στην εποχή μας – εποχή της ευκολίας – πρώτα θα γνωρίσουμε και θα μιλήσουμε για την προσωπική ζωή, για τις πολιτικές ή σεξουαλικές προτιμήσεις ενός μεγάλου στοχαστή και μόνο εν συνεχεία θα γνωρίσουμε – ΑΝ ποτέ γνωρίσουμε – το έργο του. Έχω προσωπικά γνωρίσει ουκ ολίγους ανθρώπους που μόλις ακούν το όνομα Χάιντεγκερ δηλώνουν τη φρίκη τους για τον ασπασμό του ναζισμού εκ μέρους του, χωρίς όμως να έχουν διαβάσει μια γραμμή από τα γραπτά του. Ή άλλους, που αναφερόμενοι με μεγάλη οικειότητα στον «Κορνήλιο» (Καστοριάδη) – σα να έπαιζαν μαζί του καρπαζιές στα Αθηναϊκά ή αργότερα στα Παρισινά στενά – θα μιλήσουν με τεράστια ευκολία για όσα μπορεί να έχει αρπάξει το αυτί τους για την προσωπική του ζωή ή τις πολιτικές του προτιμήσεις, χωρίς να έχουν πολυανοίξει τα βιβλία του. Εξίσου εύκολα θα αναφερθούν πολλοί που έχουν τελευταίως γνωρίσει τον Νίτσε μέσα από τα δημοφιλή βιβλία του Ίρβιν Γιάλομ, στη χαρακτηριστικά μοναχική προσωπική ζωή του μεγάλου φιλοσόφου ή σε διάφορα επεισόδια της ζωής του και το πώς βυθίστηκε στην παράνοια χωρίς να έχουν ποτέ στη ζωή τους ανοίξει ένα βιβλίο του, χωρίς να έχουν διαβάσει ΕΝΑΝ από τους περίφημους αφορισμούς του. Κατά παρόμοιο τρόπο και με αφοπλιστική ευκολία θα μιλήσουν άλλοι για την ομοφυλοφιλία του Βίτγκενσταϊν χωρίς να έχουν ιδέα για το έργο του, για τον «δάσκαλο» Αριστοτέλη ή για τον «μεγάλο» Πλάτωνα χωρίς να έχουν την παραμικρή σε βάθος αντίληψη περί τίνος πρόκειται και έχοντας χάσει κάθε επαφή με την αρχαιοελληνική σκέψη από τα σχολικά τους χρόνια και ύστερα, για τον «σχολαστικό» Καντ που οι νοικοκυρές του Κένιγκσμπεργκ ρύθμιζαν τα ρολόγια τους με την απογευματινή του βόλτα χωρίς να ξέρουν το παραμικρό για το έργο του κομβικού αυτού στην ιστορία της Δυτικής σκέψης διανοητή, για το τι έλεγε ο τόσο παρεξηγημένος Μαρξ χωρίς ποτέ να έχουν διαβάσει έστω μια αράδα από το ογκώδες έργο του. Πρώτα θα μάθουμε κάθε λεπτομέρεια της προσωπικής ζωής τους, μέσα από λεπτομερείς και «πιπεράτες» βιογραφίες που τόσο της μοδός έγιναν τα τελευταία χρόνια και μόνο πολύ αργότερα, όταν και ΑΝ βρούμε το χρόνο, θα ψάξουμε να βρούμε τι τελικά είπαν, θα αναζητήσουμε δηλαδή τον λόγο για τον οποίο τόσο μας απασχολούν, εμάς και τους ακάματους βιογράφους, οι ζωές τους. Μοιάζει σα να έχει διαχυθεί η κουτσομπολίστικη υποκουλτούρα των μεσημεριανών τηλεοπτικών εκπομπών στην καθημερινότητά μας, έχοντας διαβρώσει ακόμη και τις ευγενέστερες όψεις της. Φτάσαμε να γνωρίζουμε τα ροζ ή όποιου άλλου χρώματος μικρά ή μεγάλα μυστικά των μεγάλων του Δυτικού πνεύματος χωρίς να ξέρουμε το παραμικρό για τη σκέψη τους. Ειλικρινά, την επόμενη φορά που θα πέσω επάνω σε έναν ακόμη παλιό γνώριμο του «Κορνήλιου» θα τον ρωτήσω τι παιχνίδια έπαιζαν με τον παιδικό του φίλο και μεγάλο διανοητή στα Αθηναϊκά δρομάκια, όταν μεγάλωναν παρέα στις αρχές της δεκαετίας του ’30.

ΥΓ: Στη φωτογραφία, ο «μοναχικός» Νίτσε.

6 σχόλια:

elli_auth είπε...

Η φιλοναζιστική στάση του Heidegger είναι εντελώς διαφορετικό θέμα από την ομοφυλοφιλία του Wittgenstein.Δεν είναι "κουτσομπολιό", είναι στάση ζωής που τον χαρακτηρίζει και που επηρεάζει το έργο του(όχι απαραίτητα το συγγραφικό). Γιατί να δω τον Heidegger ανεξάρτητα από αυτή του την "προτίμηση"?
Ωστόσο είναι γεγονός ότι κάποιοι "περαστικοί" από την επιστήμη της φιλοσοφίας γνωρίζουν μόνο αυτά που αναφέρεις και τίποτα άλλο(βαριά-βαριά έναν τίτλο έργου!)

Meropi είπε...

Να πω την αλήθεια Γεράσιμε μου κι εγώ επηρεάζομαι από τη κοσμοθεωρία των στοχαστών, όχι όμως από την ιδιωτική τους ζωή. Δηλαδή δεν μειώνεται στα μάτια μου το πνευματικό έργο π.χ. του Καβάφη ή του Wittgenstein επειδή ήταν ομοφυλόφιλοι, ενώ θα μειωνόταν αν ήταν ναζιστές.

gerasimos είπε...

elli_auth η φιλοναζιστική στάση του Χάιντεγκερ ασφαλώς και μπορεί να επηρεάσει την πρόσληψη του έργου του. Δεν πρότεινα να την 'ξεχάσεις', απλώς στην εποχή μας βγήκαν στη φόρα όλα τα 'άπλυτα' των μεγάλων διανοητών προσφέροντας μια ωραιότατη δικαιολογία για να αγνοήσουμε το έργο τους. Πάρα πολλοί μπορούν να σου αναλύσουν τον φιλοναζισμό του Χάιντεγκερ, ελάχιστοι όμως να μιλήσουν με την ίδια άνεση για το έργο του. Και αυτό κάτι λέει...

Meropi δεν θα μπορούσε κανείς να διαφωνήσει μαζί σου, δεν ήταν όμως αυτό το ζητούμενο του ποστ. Όταν φτάνουμε να συγκρίνουμε μεγάλους διανοητές χωρίς να γνωρίζουμε σε βάθος το έργο κανενός τους, αυτό δηλαδή που εν προκειμένω ξεχωρίζει τον Χάιντεγκερ από τις εκατοντάδες χιλιάδες άλλους φιλοναζιστές της εποχής του, σημαίνει ότι επιλέξαμε την οδό της ευκολίας...

salvatore1789 είπε...

Πάντα πίστευα ότι το να κρίνεις έναν διανοητή για την στάση του απέναντι στον ναζισμό ή τον σταλινισμό την εποχή του μεσοπολέμου είναι απόρροια της δικής μας μεταπολεμικής συλλογιστικής η οποία και εδράζεται σε τετελασμένα και όχι στα δεδομένα της εποχής τους. Και αυτό το χω ζήσει και ως νομικός και ως ερασιτέχνης μελετητής του καρλ σμιτ και της πολιτικής διαφωνίας του με τον κέσλερ για τον άρχοντα του πολτεύματος. Πως μπορείς να συζητάς για οποιονδήποτε χωρίς πρώτα να γνωρίζεις την εποχή του???

gerasimos είπε...

salvatore1789 εξίσου σημαντικό, νομίζω.

Ανώνυμος είπε...

Η ύπαρξή μας ορίζεται από τις αποφάσεις μας διατεινόταν ο Heidegger. Πρόκειται για την προσωπική ευθύνη για τις επιλογές μας. Θέλω να πιστεύω ότι τουλάχιστον οι (απεχθείς)φιλοναζιστικές πεποιθήσεις του φιλοσόφου συμπληρώνουν ένα πορτρέτο μιας αμφιλεγόμενης προσωπικότητας που υποστήριξε όμως με λόγια και πράξεις τις επιλογές του και διαισθάνθηκε το μερίδιο της κοινωνικής ευθύνης που του αντιστοιχούσε.